Cách luyện nói cho trẻ chậm nói: Chiến lược đơn giản

1. Trẻ chậm nói là như thế nào?

Trẻ chậm nói là tình trạng trẻ không phát triển ngôn ngữ đúng theo mốc phát triển phù hợp với độ tuổi. Thông thường, trẻ 12 tháng có thể bập bẹ vài từ đơn, 18 tháng có vốn từ vựng khoảng 10 từ, và đến 2 tuổi có thể nói được câu ngắn 2-3 từ. Nếu sau các mốc này, trẻ vẫn chưa có tiến triển ngôn ngữ tương ứng, có thể được xem là chậm nói.

Một số dấu hiệu dễ nhận biết ở trẻ chậm nói bao gồm: không nói được từ đơn sau 18 tháng, ít hoặc không giao tiếp bằng mắt, không phản ứng khi gọi tên, không bắt chước âm thanh hay hành động của người khác, và hạn chế trong việc thể hiện nhu cầu bằng lời nói. Việc phát hiện sớm là yếu tố quan trọng để can thiệp hiệu quả.

Trẻ chậm nói là tình trạng trẻ không phát triển ngôn ngữ đúng theo mốc phát triển phù hợp với độ tuổi

2. Nguyên nhân khiến trẻ chậm nói

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ chậm nói, bao gồm cả yếu tố sinh lý lẫn môi trường. Việc hiểu rõ nguyên nhân giúp cha mẹ lựa chọn hướng can thiệp phù hợp.

Yếu tố sinh lý và bệnh lý: Trẻ sinh non, thiếu oxy lúc sinh, mắc các rối loạn phát triển thần kinh như tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ hoặc có vấn đề về thính giác đều có nguy cơ cao bị chậm nói. Những yếu tố này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tiếp nhận và xử lý ngôn ngữ của trẻ.
Môi trường nuôi dạy: Trẻ lớn lên trong môi trường ít tương tác, ít được nói chuyện, không được nghe người lớn giao tiếp thường xuyên sẽ ít có cơ hội học nói. Ngoài ra, việc cho trẻ xem tivi, điện thoại sớm và quá nhiều cũng khiến khả năng ngôn ngữ bị trì trệ.
Di truyền và yếu tố cá nhân: Một số trẻ có xu hướng phát triển ngôn ngữ chậm hơn do yếu tố di truyền từ cha mẹ hoặc tính cách ít nói, trầm lặng, khó biểu đạt nhu cầu. Những trường hợp này thường cần thời gian và phương pháp hỗ trợ riêng biệt.

3. Bé chậm nói thì phải làm sao? Các cách luyện nói hiệu quả tại nhà

Dưới đây là các cách luyện nói hiệu quả tại nhà mà cha mẹ có thể áp dụng hằng ngày để hỗ trợ trẻ chậm nói phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên và tích cực:

Giao tiếp với con thường xuyên: Hãy tận dụng mọi khoảnh khắc trong ngày – khi tắm, ăn, thay đồ hay đi dạo – để trò chuyện cùng con. Việc nói chuyện thường xuyên giúp trẻ làm quen với ngôn ngữ, ngữ điệu và cách biểu đạt. Cha mẹ không cần dùng từ phức tạp, chỉ cần nói chậm, rõ ràng và đơn giản.
Mô tả hành động và cảm xúc: Mỗi khi làm việc gì đó, hãy mô tả cho trẻ biết bạn đang làm gì: “Mẹ đang rửa rau”, “Bố mở tủ lạnh lấy sữa”… Đồng thời, bạn cũng nên gọi tên cảm xúc như “Con đang vui”, “Con buồn à?” để trẻ học cách nhận diện và gọi tên cảm xúc bản thân.
Khuyến khích con tự xử lý tình huống: Đừng vội đáp ứng mọi nhu cầu khi trẻ chưa nói. Hãy tạo ra các tình huống nhỏ, như để đồ chơi ngoài tầm với, để con phải ra hiệu hoặc cố nói. Việc cần “diễn đạt” mong muốn là động lực mạnh mẽ để trẻ học nói.
Tránh bắt chước ngôn ngữ sai của trẻ: Khi trẻ nói sai, bạn không nên bắt chước lại. Thay vào đó, hãy nhẹ nhàng nhắc lại đúng từ hoặc câu: Ví dụ, nếu trẻ nói “bô bô” thay vì “bánh”, bạn có thể nói: “À, con muốn ăn bánh à? Đây là bánh nhé.”
Tạo môi trường ngôn ngữ phong phú: Giảm thiểu tiếng ồn từ TV, điện thoại; thay vào đó, hãy khuyến khích các trò chơi vận động, chơi vai (đóng giả làm bác sĩ, bán hàng...) để trẻ vừa chơi vừa học ngôn ngữ một cách tự nhiên.
Đọc sách cho trẻ mỗi ngày: Chọn những cuốn sách có hình ảnh minh họa lớn, từ ngữ đơn giản. Khi đọc, hãy đặt câu hỏi như “Con thấy con gì đây?”, “Chim kêu thế nào nhỉ?”, và đợi trẻ phản hồi. Sự lặp lại giúp trẻ ghi nhớ từ vựng tốt hơn.
Hát và chơi nhạc cùng con: Âm nhạc có tác dụng tuyệt vời với trẻ chậm nói. Hãy hát các bài thiếu nhi đơn giản, kết hợp với cử chỉ, vỗ tay để giúp trẻ dễ nhớ lời và hòa nhập hơn. Các hoạt động âm nhạc còn giúp tăng khả năng tập trung và tương tác xã hội của trẻ.

4. Lưu ý quan trọng khi dạy trẻ chậm nói

Khi hỗ trợ trẻ chậm nói, cha mẹ không chỉ cần kiên trì luyện tập mà còn phải lưu ý những nguyên tắc quan trọng sau để tránh gây áp lực không cần thiết:

Cha mẹ là người huấn luyện ngôn ngữ đầu tiên: Giao tiếp hằng ngày bằng ánh mắt, giọng nói trìu mến là nền tảng giúp trẻ mở lòng với ngôn ngữ. Kiên trì và tình cảm là yếu tố then chốt. Đồng thời, nên bổ sung vi chất như sắt, kẽm, DHA nếu trẻ có dấu hiệu thiếu hụt – giúp não bộ phát triển, hỗ trợ ngôn ngữ tốt hơn.
Tuyệt đối không ép buộc con: Đừng gây áp lực khiến trẻ sợ nói. Hãy khuyến khích bằng cách tạo môi trường vui vẻ, nhẹ nhàng, cho trẻ học nói một cách tự nhiên qua chơi, hát, đọc sách cùng cha mẹ.

Giao tiếp hằng ngày bằng ánh mắt, giọng nói trìu mến là nền tảng giúp trẻ mở lòng với ngôn ngữ

Luyện nói cho trẻ chậm nói không cần phải phức tạp, chỉ cần tình yêu thương, sự kiên nhẫn và phương pháp đúng. Áp dụng đều đặn các chiến lược tại nhà, cha mẹ sẽ thấy những bước tiến nhỏ nhưng bền vững của con. Hãy đồng hành cùng con mỗi ngày trên hành trình phát triển ngôn ngữ.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699