Giải mã sự thay đổi nội tiết tố sau sinh và cách cân bằng lại

1. Nguyên nhân và biểu hiện của sự thay đổi nội tiết tố sau sinh

1.1. Sụt giảm estrogen và progesterone

Trong thai kỳ, estrogen và progesterone tăng cao để duy trì thai kỳ, phát triển nhau thai, và ngăn ngừa co bóp tử cung. Sau khi sinh, đặc biệt là sau khi nhau thai được đẩy ra, nồng độ hai hormone này giảm mạnh trong vòng 24-48 giờ. Sự sụt giảm đột ngột có thể gây ra:

Mệt mỏi, uể oải hoặc thiếu năng lượng.
Thay đổi tâm trạng, dễ cáu gắt hoặc nhạy cảm.
Khô da, rụng tóc, hoặc móng tay giòn.

Sau sinh sự sụt giảm đột ngột của hai hormone estrogen và progesterone có thể khiến mẹ bỉm mệt mỏi, thiếu năng lượng

1.2. Tăng prolactin và oxytocin

Sau sinh, prolactin (hormone kích thích sản xuất sữa) và oxytocin (hormone hỗ trợ co bóp tử cung và tiết sữa) tăng lên, đặc biệt ở các mẹ cho con bú. Những hormone này giúp mẹ nuôi dưỡng con nhưng cũng có thể gây:

Căng tức ngực hoặc đau do tiết sữa.
Cảm giác lo âu hoặc căng thẳng khi sữa chưa về đều.
Co bóp tử cung gây đau nhẹ trong vài ngày đầu sau sinh.

1.3. Rối loạn hormone tuyến giáp

Một số phụ nữ gặp vấn đề về hormone tuyến giáp sau sinh, chẳng hạn như viêm tuyến giáp sau sinh. Tình trạng này có thể gây mệt mỏi, tăng hoặc giảm cân bất thường, rụng tóc, hoặc cảm giác nóng lạnh thất thường. Viêm tuyến giáp sau sinh thường xuất hiện trong 6 tháng đầu sau sinh và cần được theo dõi y tế.

1.4. Ảnh hưởng của căng thẳng và thiếu ngủ

Sau sinh, mẹ thường phải chăm sóc con liên tục, dẫn đến thiếu ngủ và căng thẳng. Những yếu tố này làm tăng cortisol (hormone stress), gây mất cân bằng nội tiết tố, làm trầm trọng thêm các triệu chứng như mệt mỏi, lo âu, hoặc khó tập trung.

2. Dấu hiệu nguy hiểm cần lưu ý

Mặc dù thay đổi nội tiết tố là bình thường, một số dấu hiệu nghiêm trọng cần được chú ý và đưa đến bác sĩ ngay:

Trầm cảm nặng, có ý nghĩ làm hại bản thân hoặc con.
Mệt mỏi kéo dài, không cải thiện dù đã nghỉ ngơi.
Tăng hoặc giảm cân bất thường, kèm theo chóng mặt hoặc yếu cơ.
Đau ngực nghiêm trọng, sốt, hoặc các dấu hiệu nhiễm trùng ở vú.
Kinh nguyệt không đều hoặc chảy máu bất thường sau 6-12 tháng sinh con.

3. Cách cân bằng nội tiết tố sau sinh

3.1. Chế độ ăn uống lành mạnh

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng nội tiết tố. Mẹ nên:

Bổ sung thực phẩm giàu omega-3: Cá hồi, hạt chia, hoặc quả óc chó giúp hỗ trợ chức năng hormone và giảm viêm.

Mẹ bỉm nên bổ sung thực phẩm giàu omega 3 để hỗ trợ cân bằng nội tiết tố

Tăng cường vitamin và khoáng chất: Vitamin D (từ ánh nắng hoặc cá), vitamin B6 (chuối, khoai lang), và kẽm (hạt bí, hải sản) giúp ổn định tâm trạng và cải thiện chức năng tuyến giáp.
Ăn thực phẩm giàu chất xơ: Rau xanh, trái cây, và ngũ cốc nguyên hạt hỗ trợ tiêu hóa và cân bằng estrogen.
Hạn chế đường và thực phẩm chế biến sẵn: Những thực phẩm này có thể làm tăng cortisol và gây rối loạn nội tiết.

3.2. Uống đủ nước

Mất nước có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng như mệt mỏi và khô da. Mẹ nên uống 2-3 lít nước mỗi ngày, đặc biệt nếu đang cho con bú, để hỗ trợ sản xuất sữa và cân bằng hormone.

3.3. Nghỉ ngơi và giảm căng thẳng

Ngủ đủ giấc: Cố gắng ngủ khi trẻ ngủ, dù chỉ là những giấc ngắn, để giảm cortisol và cải thiện tâm trạng.
Thư giãn: Thực hành các kỹ thuật như hít thở sâu, yoga nhẹ, hoặc thiền để giảm stress.
Nhờ hỗ trợ: Nhờ người thân hoặc bạn bè hỗ trợ chăm sóc trẻ để mẹ có thời gian nghỉ ngơi.

3.4. Tập thể dục nhẹ nhàng

Tập thể dục giúp kích thích sản xuất endorphin, cải thiện tâm trạng và cân bằng nội tiết tố. Mẹ có thể bắt đầu với:

Đi bộ nhẹ nhàng 15-30 phút mỗi ngày.
Các bài tập yoga hoặc pilates dành riêng cho phụ nữ sau sinh.
Tránh tập luyện quá sức trong 6-8 tuần đầu để không làm tăng cortisol.

3.5. Hỗ trợ sản xuất sữa

Cho con bú đều đặn giúp duy trì mức prolactin và oxytocin ổn định, đồng thời kích thích cơ thể mẹ điều hòa hormone. Nếu gặp khó khăn về sữa, mẹ có thể:

Vắt sữa đều đặn mỗi 2-3 giờ nếu trẻ không bú trực tiếp.
Uống trà lợi sữa (như trà lá đinh lăng) hoặc ăn thực phẩm hỗ trợ sữa như yến mạch, thì là.

Sự thay đổi nội tiết tố sau sinh là một quá trình tự nhiên, nhưng có thể gây ra nhiều khó chịu về thể chất và tinh thần nếu không được quản lý đúng cách. Các yếu tố như sụt giảm estrogen, tăng prolactin, căng thẳng, hoặc rối loạn tuyến giáp đều góp phần vào những thay đổi này. Bằng cách duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, nghỉ ngơi đủ, tập thể dục nhẹ nhàng, và tham khảo ý kiến bác sĩ khi cần, mẹ có thể cân bằng lại nội tiết tố và nhanh chóng phục hồi. Cha mẹ cần kiên nhẫn, chăm sóc bản thân cẩn thận, và tìm kiếm sự hỗ trợ để vượt qua giai đoạn sau sinh một cách khỏe mạnh, đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699