Lùn có phải là bệnh? Chậm phát triển ở trẻ cha mẹ chớ chủ quan!

1. Lùn có phải là bệnh không?

“Lùn” được hiểu là khi chiều cao của trẻ thấp hơn mức -2SD (độ lệch chuẩn) trên biểu đồ tăng trưởng chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO). Điều này có nghĩa là trẻ thấp hơn hầu hết các bạn cùng lứa tuổi. Tuy nhiên, lùn không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với bệnh lý. Nhiều trường hợp trẻ có vóc dáng nhỏ do yếu tố di truyền, nghĩa là nếu bố mẹ thấp thì con cũng có thể thấp theo mà không mắc bệnh.

Tuy nhiên, thấp lùn cũng có thể là dấu hiệu của các vấn đề y tế nghiêm trọng. Đặc biệt nếu trẻ tăng chiều cao rất chậm qua các năm hoặc đi kèm những dấu hiệu bất thường như mụn mọc sớm, dậy thì sớm hoặc muộn, gương mặt khác thường, bụng phình to, tay chân ngắn… thì cha mẹ cần đưa con đi khám sớm.

Việc phát hiện nguyên nhân thấp lùn rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời

2. Các nguyên nhân khiến trẻ chậm phát triển chiều cao

Chậm phát triển chiều cao ở trẻ có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, không phải lúc nào cũng là bệnh lý. Việc phân biệt đúng nguyên nhân rất quan trọng để cha mẹ có hướng xử trí phù hợp.

2.1. Nguyên nhân sinh lý (không phải bệnh)

Thấp lùn do di truyền: Nếu cả cha và mẹ đều có chiều cao khiêm tốn, con cái thường cũng thấp hơn bạn bè cùng lứa. Tuy vậy, trẻ vẫn khỏe mạnh, phát triển các mốc vận động và trí tuệ bình thường. Tốc độ tăng trưởng đều đặn qua các năm, chỉ thấp hơn chuẩn chiều cao so với tuổi.
Chậm tăng trưởng thể tạng: Một số trẻ lúc nhỏ thấp hơn các bạn đồng trang lứa nhưng vẫn có tốc độ tăng trưởng bình thường, chỉ dậy thì muộn hơn. Sau khi dậy thì, trẻ có thể bắt kịp chiều cao. Đây là nhóm trẻ thường được gọi là “trẻ dậy thì muộn,” và thường không cần điều trị nếu không có bệnh lý kèm theo.

2.2. Nguyên nhân bệnh lý (có thể là bệnh)

Thiếu hormone tăng trưởng: Trẻ có chiều cao thấp hơn hẳn so với chuẩn dù cha mẹ có chiều cao bình thường. Chiều cao mỗi năm chỉ tăng dưới 4 cm sau 3 tuổi. Trẻ thường có vẻ mập mạp, bụng to nhưng không cao thêm, cần được bác sĩ nội tiết thăm khám sớm.
Rối loạn tuyến giáp (suy giáp): Trẻ suy giáp có gương mặt hơi phù, lờ đờ, chậm phát triển trí tuệ, chiều cao tăng chậm rõ rệt so với tuổi.
Bệnh mạn tính (tim, phổi, thận, tiêu hóa…): Những bệnh lý như viêm ruột mạn tính, thiếu máu mạn tính, bệnh tim bẩm sinh… làm trẻ kém hấp thu dinh dưỡng, thường xuyên mệt mỏi, sụt cân và dẫn đến chậm tăng trưởng chiều cao.
Dậy thì sớm: Trẻ dậy thì sớm có thể cao vượt trội lúc nhỏ nhưng xương tăng trưởng sẽ đóng sớm, khiến chiều cao khi trưởng thành thấp hơn so với tiềm năng di truyền.
Bất thường di truyền: Một số hội chứng di truyền ảnh hưởng trực tiếp đến chiều cao, như hội chứng Turner (ở bé gái) gây lùn, cổ ngắn, ngực rộng; hoặc hội chứng Down khiến trẻ có vóc dáng nhỏ bé hơn so với chuẩn.
Suy dinh dưỡng, thiếu vi chất: Thiếu các chất dinh dưỡng cần thiết như kẽm, vitamin D, canxi, protein… cũng là nguyên nhân phổ biến khiến trẻ chậm phát triển chiều cao. Trẻ thường kém ăn, mệt mỏi, tăng trưởng kém.

3. Dấu hiệu cha mẹ nên cho trẻ đi khám sớm

Nếu trẻ có bất kỳ dấu hiệu bất thường dưới đây, cha mẹ không nên chủ quan mà nên đưa con đi khám để được kiểm tra và điều trị kịp thời:

Tốc độ tăng chiều cao dưới 4 cm/năm sau 3 tuổi: Đây là dấu hiệu cảnh báo chậm tăng trưởng, có thể liên quan đến các rối loạn nội tiết hoặc dinh dưỡng.
Trẻ thấp dưới -2SD so với chuẩn WHO: Chiều cao nằm dưới ngưỡng chuẩn thấp nhất trên biểu đồ tăng trưởng cho thấy nguy cơ thấp lùn bệnh lý.
Dậy thì sớm hoặc muộn bất thường: Sự thay đổi thời điểm dậy thì có thể ảnh hưởng tới sự phát triển chiều cao cuối cùng của trẻ.
Có bất thường hình thể: Trẻ có cổ ngắn, ngực rộng, khuôn mặt đặc biệt cần được kiểm tra vì đây có thể là dấu hiệu của bệnh lý di truyền.
Bé biếng ăn, mệt mỏi, sút cân kéo dài: Những biểu hiện này không chỉ ảnh hưởng dinh dưỡng mà còn có thể là dấu hiệu bệnh lý mạn tính ảnh hưởng tới sự tăng trưởng.

4. Cha mẹ nên làm gì để phòng chậm phát triển chiều cao ở trẻ?

Chiều cao của trẻ chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như di truyền, dinh dưỡng, giấc ngủ và vận động. Để giúp trẻ phát triển chiều cao tối ưu, cha mẹ nên thực hiện những việc sau:

Theo dõi chiều cao định kỳ mỗi 3–6 tháng: Ghi lại số đo chiều cao thường xuyên và theo dõi trên biểu đồ tăng trưởng WHO để phát hiện kịp thời nếu trẻ tăng chậm.
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ và cân đối: Trẻ cần được bổ sung đầy đủ canxi, vitamin D, protein và kẽm – những vi chất quan trọng cho sự phát triển của xương.
Khuyến khích trẻ vận động hằng ngày: Các môn thể thao như bơi lội, bóng rổ, nhảy dây hoặc tập xà đơn giúp kéo dài xương, thúc đẩy tăng trưởng.
Tạo thói quen ngủ đủ và đúng giờ: Trẻ nên đi ngủ trước 10h tối, vì hormone tăng trưởng tiết ra nhiều nhất từ 22h – 2h sáng.
Khám sức khỏe định kỳ: Nếu có lo lắng về chiều cao, nên đưa trẻ đi khám để được tư vấn chuyên môn và bổ sung vi chất khi cần.

Chiều cao của trẻ chịu ảnh hưởng từ nhiều yếu tố như di truyền, dinh dưỡng, giấc ngủ và vận động

Không phải trường hợp thấp bé nào cũng là bệnh, nhưng nếu trẻ chậm phát triển lâu dài, cha mẹ cần đưa đi khám chuyên khoa. Việc can thiệp kịp thời sẽ giúp bé cải thiện chiều cao và tăng trưởng đúng chuẩn. Đừng chủ quan để lỡ mất “giai đoạn vàng” phát triển của con.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699