Nạo VA và cắt Amidan cho trẻ: Thời điểm "vàng" và những lầm tưởng tai hại của cha mẹ

1. VA và Amidan: Những "người lính gác cổng" bị oan ức hay tội đồ thực sự?

Để đưa ra quyết định đúng đắn, trước hết cha mẹ cần hiểu rõ bản chất và chức năng của hai tổ chức này. VA (Végétations Adénoïdes) và Amidan (Amidan khẩu cái) thực chất là các khối mô lympho nằm ở ngã tư đường ăn và đường thở. VA nằm ở vòm mũi họng (sau mũi), còn Amidan nằm ở hai bên họng. Chúng đóng vai trò như những "người lính gác cổng" tiền tiêu của hệ miễn dịch. Khi virus hay vi khuẩn xâm nhập qua mũi hoặc miệng, VA và Amidan sẽ nhận diện, bắt giữ và sản sinh ra các kháng thể để tiêu diệt chúng, giúp cơ thể trẻ chống lại bệnh tật. Chính vì chức năng bảo vệ quan trọng này mà các bác sĩ Tai Mũi Họng luôn tuân thủ nguyên tắc "bảo tồn tối đa", chỉ chỉ định phẫu thuật khi thực sự cần thiết và không còn cách nào khác.

Nếu vi khuẩn xâm nhập ồ ạt, quá mức có thể gây tình trạng viêm amidan

Tuy nhiên, "người bảo vệ" đôi khi cũng có thể biến chất thành "kẻ phá hoại". Khi phải chiến đấu với quá nhiều đợt tấn công của vi khuẩn, virus một cách liên tục, bản thân VA và Amidan có thể bị viêm nhiễm quá mức, sưng to (quá phát) và trở thành những ổ lưu trú vĩnh viễn của mầm bệnh. Lúc này, thay vì bảo vệ cơ thể, chúng lại trở thành nguồn lây nhiễm ngược, liên tục phóng thích vi khuẩn xuống đường hô hấp dưới gây viêm phế quản, viêm phổi, hoặc gây biến chứng lên tai giữa, tim, khớp và thận. Khi lợi ích bảo vệ không còn mà tác hại gây ra lại quá lớn, việc loại bỏ chúng là giải pháp y khoa bắt buộc để bảo vệ sức khỏe lâu dài cho trẻ.

2. Những dấu hiệu "báo động đỏ" cần phẫu thuật ngay

Việc quyết định nạo VA hay cắt Amidan không dựa trên cảm tính mà phải tuân theo những chỉ định y khoa nghiêm ngặt được thống nhất trên toàn thế giới. Đối với VA, phẫu thuật nạo thường được chỉ định khi tình trạng viêm nhiễm tái phát quá nhiều lần trong năm (thường trên 5 lần), điều trị nội khoa tích cực không thuyên giảm. Quan trọng hơn là khi khối VA quá phát bít tắc cửa mũi sau, khiến trẻ bị nghẹt mũi kéo dài, phải thở bằng miệng, ngủ ngáy to và xuất hiện các cơn ngưng thở khi ngủ. Nếu tình trạng này kéo dài, trẻ có thể bị thiếu oxy não, chậm phát triển trí tuệ và biến dạng khuôn mặt (gương mặt VA) với biểu hiện hàm hô, răng mọc lệch lạc, môi trên bị kéo xếch và vẻ mặt ngờ nghệch. Ngoài ra, biến chứng viêm tai giữa ứ dịch gây giảm thính lực cũng là một lý do quan trọng để nạo VA nhằm giải phóng vòi nhĩ.

Đối với Amidan, chỉ định cắt thường khắt khe hơn. Phẫu thuật được đặt ra khi trẻ bị viêm Amidan cấp tái đi tái lại từ 5 đến 7 lần trong một năm, hoặc ít hơn nhưng gây biến chứng nặng như áp xe quanh Amidan. Một chỉ định tuyệt đối khác là khi hai khối Amidan quá phát độ 3, độ 4 chạm vào nhau ("Amidan hôn nhau"), gây cản trở đường thở nghiêm trọng. Trẻ có biểu hiện ngủ ngáy to như người lớn, thường xuyên giật mình và có các cơn ngừng thở khi ngủ (ngưng thở trên 10 giây). Tình trạng thiếu oxy mạn tính này không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn gây nguy cơ suy tim, tăng áp phổi và rối loạn hành vi ở trẻ. Bên cạnh đó, nếu Amidan sưng to gây khó nuốt, nuốt vướng khiến trẻ không ăn uống được, sụt cân hoặc Amidan hốc mủ gây hôi miệng nặng nề dù đã vệ sinh kỹ, việc phẫu thuật cũng sẽ được cân nhắc.

3. Thời điểm "vàng" để phẫu thuật: Tuổi tác và thời điểm trong năm

Rất nhiều cha mẹ băn khoăn về độ tuổi thích hợp để phẫu thuật, lo sợ con còn quá bé sẽ không chịu đựng được. Thực tế, với sự tiến bộ của y học hiện đại và công nghệ gây mê hồi sức, giới hạn tuổi tác đã được nới lỏng rất nhiều. Đối với nạo VA, thủ thuật này có thể thực hiện cho trẻ từ rất sớm, thậm chí từ 6 tháng tuổi nếu trẻ có biểu hiện tắc nghẽn đường thở nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Tuy nhiên, thông thường bác sĩ sẽ cân nhắc nạo khi trẻ trên 12 tháng tuổi. Đối với cắt Amidan, độ tuổi lý tưởng thường là từ 4 tuổi trở lên, khi trẻ đã có cân nặng trên 10kg và hệ miễn dịch đã tương đối hoàn thiện. Tuy nhiên, trong trường hợp Amidan quá to gây ngưng thở khi ngủ nặng nề, phẫu thuật có thể được tiến hành ở bất kỳ lứa tuổi nào để cứu mạng trẻ.

Tuổi cắt amidan thích hợp là từ 4 tuổi trở lên

Về thời điểm trong năm, khái niệm "mùa vàng" để phẫu thuật hiện nay không còn quá cứng nhắc như trước. Trước đây, mùa hè thường được ưu tiên vì trẻ được nghỉ học, tránh lây nhiễm chéo ở trường. Tuy nhiên, với điều kiện sống hiện đại có điều hòa nhiệt độ và môi trường sạch sẽ, phẫu thuật có thể thực hiện quanh năm. Điều quan trọng nhất là tình trạng sức khỏe của trẻ tại thời điểm phẫu thuật. Thời điểm "vàng" chính là lúc trẻ đang trong giai đoạn ổn định, không có các đợt viêm cấp tính. Trẻ cần phải hết sốt, hết ho đờm và ngừng uống kháng sinh ít nhất 2 tuần trước khi lên bàn mổ. Tuyệt đối không phẫu thuật khi trẻ đang có dấu hiệu nhiễm trùng toàn thân, rối loạn đông máu hoặc đang trong vùng dịch bệnh lưu hành (như sốt xuất huyết, sởi) để tránh các biến chứng nguy hiểm.

4. Giải mã những lầm tưởng tai hại khiến cha mẹ chần chừ

Sự lo lắng của cha mẹ thường xuất phát từ những thông tin truyền miệng thiếu khoa học. Lầm tưởng phổ biến nhất là "cắt Amidan/nạo VA sẽ làm suy giảm hệ miễn dịch của trẻ". Sự thật là, hệ miễn dịch của cơ thể bao gồm rất nhiều cơ quan khác nhau như hạch bạch huyết, lá lách, tủy xương... VA và Amidan chỉ là một phần nhỏ trong đó. Khi chúng bị bệnh, chức năng miễn dịch đã suy giảm hoặc mất hẳn, thậm chí còn gây hại. Việc loại bỏ ổ viêm nhiễm này không những không làm yếu hệ miễn dịch mà còn giúp cơ thể bớt gánh nặng chống đỡ vi khuẩn, từ đó trẻ sẽ khỏe mạnh hơn, ít ốm vặt hơn và tăng trưởng tốt hơn.

Một lầm tưởng khác là "cứ cắt là sẽ hết viêm họng vĩnh viễn". Điều này không hoàn toàn chính xác. Nạo VA và cắt Amidan chỉ loại bỏ tổ chức bị viêm tại vị trí đó, trẻ vẫn có thể bị viêm họng hạt hoặc viêm thanh quản nếu tiếp xúc với virus, vi khuẩn hoặc môi trường ô nhiễm. Tuy nhiên, tần suất và mức độ nghiêm trọng của các đợt ốm sẽ giảm đi đáng kể. Ngoài ra, nhiều cha mẹ sợ con đau và chảy máu nên chần chừ không phẫu thuật. Hiện nay, các phương pháp hiện đại như dao Plasma (Coblator) hoạt động ở nhiệt độ thấp, vừa cắt vừa cầm máu, giúp vết thương rất ít đau, trẻ hồi phục nhanh, có thể ăn uống và nói chuyện ngay sau khi tỉnh mê, giảm thiểu tối đa rủi ro so với phương pháp bóc tách truyền thống.

Nạo VA và cắt Amidan không phải là "phép màu" giúp trẻ miễn nhiễm với mọi bệnh tật, nhưng là giải pháp điều trị cần thiết và hiệu quả khi các phương pháp nội khoa đã thất bại. Việc giữ lại một tổ chức đã hư hại và chứa đầy mầm bệnh đôi khi còn nguy hiểm hơn việc loại bỏ nó. Thời điểm "vàng" để phẫu thuật không nằm ở con số tuổi tác cụ thể, mà nằm ở thời điểm bác sĩ xác định rằng lợi ích của phẫu thuật lớn hơn nguy cơ. Cha mẹ hãy là những người đồng hành thông thái, lắng nghe tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa và dũng cảm đưa ra quyết định đúng lúc để trả lại cho con những giấc ngủ ngon và một tuổi thơ khỏe mạnh, không còn bị ám ảnh bởi kháng sinh và bệnh viện.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.
Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699