1. Nước mũi trong: Tấm lá chắn đầu tiên và dấu hiệu khởi phát

Để hiểu về các màu sắc bất thường, trước tiên chúng ta cần biết thế nào là bình thường. Dịch mũi sinh lý đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe hô hấp. Nó hoạt động như một lớp keo dính tự nhiên, giúp làm ẩm không khí hít vào và bẫy lại bụi bẩn, phấn hoa, vi khuẩn trước khi chúng kịp xâm nhập sâu vào phổi. Ở trạng thái khỏe mạnh, nước mũi thường trong suốt, loãng và chảy xuống họng một cách âm thầm mà chúng ta không hề hay biết.

Ở trạng thái bình thường nước mũi thường trong suốt

Tuy nhiên, khi lượng dịch trong này tiết ra quá nhiều và chảy ròng ròng ra ngoài, đó là dấu hiệu cho thấy niêm mạc mũi đang bị kích thích. Nguyên nhân phổ biến nhất thường là do dị ứng (viêm mũi dị ứng) với phấn hoa, lông thú hoặc bụi nhà. Trong trường hợp này, bé thường kèm theo hắt hơi liên tục, ngứa mũi và mắt. Ngoài ra, nước mũi trong và loãng cũng là biểu hiện điển hình của giai đoạn đầu cảm lạnh. Khi virus vừa tấn công, cơ thể phản ứng bằng cách tăng tiết dịch để rửa trôi mầm bệnh. Lúc này, cha mẹ chỉ cần giữ vệ sinh mũi sạch sẽ cho bé, chưa cần can thiệp thuốc men quá nhiều vì đây là phản ứng bảo vệ tích cực của cơ thể.

2. Nước mũi trắng đục: Tín hiệu của sự sung huyết và mất nước

Sau giai đoạn nước mũi trong, nếu bệnh tiến triển, cha mẹ thường thấy dịch mũi của bé bắt đầu chuyển sang màu trắng đục và trở nên keo dính hơn, đôi khi vón lại. Sự thay đổi từ trong sang trắng đục là dấu hiệu cho thấy niêm mạc mũi của bé đang bị sưng nề và viêm nhiễm (sung huyết). Tình trạng sưng viêm này làm chậm dòng chảy của dịch nhầy, khiến chúng lưu lại trong hốc mũi lâu hơn. Khi dịch di chuyển chậm, độ ẩm trong dịch bị bốc hơi đi, làm thay đổi kết cấu từ lỏng sang đặc và chuyển màu trắng đục.

Nước mũi trắng đục thường xuất hiện vào ngày thứ 2 hoặc thứ 3 của đợt cảm lạnh. Đây là thời điểm trẻ bắt đầu cảm thấy nghẹt mũi nhiều hơn, khó thở, phải thở bằng miệng và ăn ngủ kém đi do đường thở bị tắc nghẽn. Mặc dù nhìn có vẻ "nặng" hơn nước mũi trong, nhưng nước mũi trắng đục vẫn nằm trong diễn tiến thông thường của các bệnh nhiễm virus đường hô hấp trên. Điều cha mẹ cần làm lúc này là tăng cường làm loãng dịch nhầy bằng cách nhỏ nước muối sinh lý ấm và cho trẻ uống nhiều nước để bù lại lượng độ ẩm đã mất, giúp dịch thoát ra dễ dàng hơn.

3. Nước mũi vàng và xanh: Cuộc chiến khốc liệt của hệ miễn dịch

Đây chính là giai đoạn khiến nhiều phụ huynh lo lắng nhất và thường vội vàng tìm đến kháng sinh. Khi dịch mũi chuyển sang màu vàng rồi đến xanh lá cây, điều đó chứng tỏ hệ miễn dịch của bé đang hoạt động hết công suất để chống lại sự xâm nhập của vi sinh vật. Cơ thể sẽ huy động một lực lượng lớn các tế bào bạch cầu (chiến binh miễn dịch) đến vùng mũi họng để tiêu diệt virus hoặc vi khuẩn.

Màu vàng của nước mũi thực chất là xác của các virus, vi khuẩn đã bị tiêu diệt cùng với xác của các tế bào bạch cầu sau khi hoàn thành nhiệm vụ. Khi cuộc chiến càng trở nên khốc liệt, lượng xác tế bào và vi sinh vật càng nhiều, khiến dịch mũi càng đậm màu và chuyển sang màu xanh. Màu xanh này được tạo ra bởi một loại enzyme có chứa sắt (màu xanh) được tiết ra bởi bạch cầu trung tính trong quá trình "chiến đấu". Do đó, nước mũi xanh vàng là bằng chứng cho thấy cơ thể bé đang có phản ứng viêm mạnh mẽ và đang nỗ lực tự chữa lành.

Một hiểu lầm tai hại mà rất nhiều người mắc phải là đánh đồng "nước mũi xanh" với "nhiễm khuẩn". Thực tế, nước mũi xanh hoàn toàn có thể do virus gây ra và là diễn biến tự nhiên ở giai đoạn cuối của một đợt cảm cúm thông thường. Nó thường xuất hiện sau vài ngày bệnh và có thể kéo dài thêm vài ngày nữa trước khi hết hẳn. Việc dùng kháng sinh ngay khi thấy nước mũi xanh mà không có các dấu hiệu nhiễm khuẩn khác (như sốt cao trở lại, đau tai, đau mặt...) là không cần thiết và không có tác dụng tiêu diệt virus, ngược lại còn làm tăng nguy cơ kháng thuốc.

4. Nước mũi màu hồng, đỏ hoặc nâu: Tổn thương vật lý

Đôi khi, cha mẹ có thể hoảng hốt khi thấy trong dịch mũi của con có lẫn các sợi máu tươi hoặc dịch có màu hồng, nâu sẫm. Màu sắc này phản ánh sự hiện diện của máu trong dịch nhầy. Màu đỏ tươi hoặc hồng thường là dấu hiệu của việc niêm mạc mũi bị tổn thương mới đây. Nguyên nhân phổ biến nhất là do không khí quá khô (đặc biệt khi nằm điều hòa hoặc mùa đông hanh khô) làm các mạch máu nhỏ li ti trong mũi bị vỡ. Ngoài ra, việc vệ sinh mũi, hút mũi quá mạnh bạo hoặc trẻ có thói quen ngoáy mũi cũng gây ra tình trạng này.

Nếu dịch mũi có màu nâu hoặc cam đất, đó thường là máu cũ đã khô lại và đang được đào thải ra ngoài, hoặc do trẻ hít phải nhiều bụi bẩn, khói thuốc lá. Trong trường hợp này, cha mẹ cần chú ý điều chỉnh độ ẩm trong phòng bằng máy tạo ẩm, cắt ngắn móng tay cho trẻ và thực hiện thao tác vệ sinh mũi nhẹ nhàng hơn. Thường thì tình trạng này không nguy hiểm và sẽ tự hết khi niêm mạc mũi lành lại.

5. Những dấu hiệu đi kèm cần đưa trẻ đi khám ngay

Mặc dù màu sắc nước mũi cung cấp nhiều thông tin, nhưng nó không phải là yếu tố duy nhất để chẩn đoán bệnh. Cha mẹ không nên chỉ nhìn vào màu nước mũi mà cần quan sát tổng thể tình trạng của con để quyết định khi nào cần đưa bé đi khám. Một trong những dấu hiệu quan trọng nhất cần lưu ý là thời gian bệnh. Nếu tình trạng nước mũi xanh, vàng đặc quánh kéo dài quá 10 đến 14 ngày mà không có dấu hiệu thuyên giảm, hoặc bé đã đỡ rồi lại bị nặng lên (hiện tượng "bệnh kép"), đó có thể là dấu hiệu của viêm xoang do vi khuẩn cần được điều trị bằng kháng sinh.

Cha mẹ cần nhận biết các dấu hiệu thông qua màu nước mũi của con để có thể can thiệp kịp thời

Bên cạnh đó, nếu nước mũi đặc màu xanh/vàng đi kèm với sốt cao liên tục (trên 39 độ C) kéo dài hơn 3-4 ngày, hoặc trẻ kêu đau đầu, đau quanh vùng mắt, trán, đau nhức răng hàm trên, thì khả năng cao nhiễm trùng đã lan rộng vào các xoang. Một trường hợp đặc biệt nguy hiểm khác là khi trẻ chỉ chảy nước mũi đặc, hôi và có màu xanh/vàng ở một bên mũi duy nhất. Đây là dấu hiệu điển hình nghi ngờ có dị vật đường thở bỏ quên trong mũi (như hạt cườm, mẩu đồ chơi, hạt xốp). Dị vật nằm lâu ngày gây viêm loét, chảy mủ và bốc mùi hôi thối, cần được bác sĩ tai mũi họng gắp ra càng sớm càng tốt để tránh dị vật rơi sâu vào phổi.

Màu sắc nước mũi của trẻ là một chuỗi biến đổi sinh lý phản ánh quá trình chiến đấu và phục hồi của hệ miễn dịch. Từ trong suốt đến trắng đục, rồi vàng và xanh, mỗi màu sắc đều mang một thông điệp riêng. Cha mẹ hãy bình tĩnh quan sát, không nên quá hoảng sợ trước màu xanh hay vàng của dịch mũi mà vội vã dùng thuốc sai cách. Chìa khóa của việc chăm sóc nằm ở sự kiên nhẫn, hỗ trợ vệ sinh mũi họng đúng cách và quan sát kỹ các dấu hiệu toàn thân. Khi hiểu rõ ngôn ngữ cơ thể của con qua màu sắc nước mũi, cha mẹ sẽ trở thành những người đồng hành thông thái, giúp con vượt qua những đợt ốm vặt một cách an toàn và nhẹ nhàng nhất.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699