1. Nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ là gì?

Nhiễm khuẩn tiết niệu là tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn (thường là E. coli) gây ra ở bất kỳ phần nào của hệ tiết niệu, bao gồm thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Ở trẻ em, bệnh thường xuất hiện ở bàng quang (viêm bàng quang) hoặc có thể lan lên thận (viêm thận bể thận). Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ cao hơn do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện và cấu trúc giải phẫu của hệ tiết niệu còn đặc biệt. NKTT ở trẻ có thể khó nhận biết vì các triệu chứng không rõ ràng, đặc biệt ở trẻ sơ sinh. Do đó, việc nắm rõ các dấu hiệu và nguy cơ là rất quan trọng để phụ huynh có thể hành động kịp thời.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có nguy cơ mắc nhiễm khuẩn tiết niệu cao hơn do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện

2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

2.1. Nguyên nhân

Nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ thường xảy ra khi vi khuẩn từ phân hoặc môi trường bên ngoài xâm nhập vào niệu đạo và di chuyển ngược lên hệ tiết niệu. Một trong những nguyên nhân phổ biến là vệ sinh không đúng cách, đặc biệt ở trẻ nhỏ, nhất là bé gái. Việc không lau sạch vùng hậu môn sau khi đi vệ sinh có thể khiến vi khuẩn như E. coli từ phân di chuyển vào niệu đạo. 

Ngoài ra, các bất thường bẩm sinh như hẹp niệu đạo hoặc trào ngược bàng quang - niệu quản (VUR) có thể gây ứ đọng nước tiểu, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển. Táo bón kéo dài cũng là một nguyên nhân, vì áp lực từ phân tích tụ có thể cản trở dòng chảy của nước tiểu, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Bên cạnh đó, hệ miễn dịch yếu ở trẻ sinh non hoặc suy dinh dưỡng cũng khiến trẻ dễ mắc bệnh hơn.

2.2. Yếu tố nguy cơ

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ bao gồm giới tính, tuổi tác và thói quen sinh hoạt. Bé gái có nguy cơ cao hơn bé trai do niệu đạo ngắn hơn, giúp vi khuẩn dễ dàng xâm nhập vào bàng quang. Trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt là trẻ sơ sinh, dễ mắc bệnh hơn do hệ tiết niệu chưa phát triển hoàn thiện và khả năng chống lại nhiễm trùng còn hạn chế. Thói quen nhịn tiểu hoặc vệ sinh không sạch sẽ sau khi đi vệ sinh cũng làm tăng nguy cơ. Ngoài ra, trẻ có tiền sử gia đình mắc các bệnh lý tiết niệu bẩm sinh, như trào ngược bàng quang - niệu quản, có nguy cơ cao hơn. Những yếu tố này cần được phụ huynh đặc biệt lưu ý để phòng ngừa và phát hiện sớm bệnh lý.

3. Dấu hiệu nhận biết nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ

3.1. Ở trẻ sơ sinh (dưới 2 tuổi)

• Sốt không rõ nguyên nhân, thường là triệu chứng duy nhất.

• Quấy khóc, khó chịu, bỏ bú hoặc bú kém.

• Nôn mửa hoặc tiêu chảy.

• Nước tiểu đục, có mùi hôi hoặc có máu.

• Ngủ lịm, mệt mỏi bất thường.

3.2. Ở trẻ lớn hơn (trên 2 tuổi)

• Đau hoặc rát khi đi tiểu.

• Tiểu thường xuyên, tiểu ít hoặc nhịn tiểu.

• Đau vùng bụng dưới hoặc lưng.

• Nước tiểu có màu bất thường, mùi hôi hoặc có máu.

• Sốt, ớn lạnh hoặc mệt mỏi.

• Tiểu không kiểm soát (đái dầm) ở trẻ đã biết kiểm soát tiểu.

4. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?

4.1. Trẻ có sốt cao hoặc sốt không rõ nguyên nhân

Sốt là một trong những dấu hiệu phổ biến nhất của NKTT, đặc biệt ở trẻ sơ sinh. Nếu trẻ dưới 3 tháng tuổi sốt trên 38°C hoặc trẻ lớn hơn sốt trên 39°C mà không rõ nguyên nhân, phụ huynh cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay. Sốt kéo dài hoặc kèm theo ớn lạnh có thể là dấu hiệu nhiễm trùng đã lan đến thận.

Nếu trẻ sốt không rõ nguyên nhân thì cha mẹ nên đưa con đi khám

4.2. Thay đổi bất thường trong nước tiểu

Nếu nước tiểu của trẻ có màu đục, mùi hôi mạnh, hoặc có máu (tiểu máu), đây là dấu hiệu rõ ràng của nhiễm trùng. Ngoài ra, trẻ đi tiểu thường xuyên nhưng lượng nước tiểu ít, hoặc kêu đau khi đi tiểu, cũng cần được kiểm tra ngay để xác định nguyên nhân.

4.3. Trẻ quấy khóc, mệt mỏi hoặc bỏ bú

Ở trẻ sơ sinh, các dấu hiệu như quấy khóc liên tục, bỏ bú, hoặc mệt mỏi bất thường có thể liên quan đến NKTT. Những triệu chứng này thường khó nhận biết vì chúng giống với nhiều bệnh lý khác, do đó cần đưa trẻ đến bác sĩ để làm xét nghiệm nước tiểu và chẩn đoán chính xác.

4.4. Đau bụng hoặc đau lưng

Trẻ lớn hơn có thể than đau ở vùng bụng dưới hoặc lưng, đặc biệt là khi nhiễm trùng lan đến thận (viêm thận bể thận). Nếu trẻ kêu đau dai dẳng hoặc đau tăng khi chạm vào vùng bụng hoặc lưng, cần đưa trẻ đi khám ngay để tránh biến chứng.

4.5. Trẻ không đáp ứng với điều trị tại nhà

Nếu phụ huynh đã áp dụng các biện pháp như cho trẻ uống nhiều nước hoặc vệ sinh đúng cách nhưng triệu chứng không cải thiện sau 24-48 giờ, cần đưa trẻ đến bác sĩ. Điều trị tại nhà không thể thay thế cho kháng sinh hoặc các phương pháp chuyên sâu trong trường hợp nhiễm trùng nghiêm trọng.

Nhiễm khuẩn tiết niệu ở trẻ em là một bệnh lý cần được chú ý vì có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Phụ huynh cần nhận biết các dấu hiệu như sốt, thay đổi nước tiểu, đau bụng, hoặc hành vi bất thường ở trẻ để đưa trẻ đi khám bác sĩ ngay khi cần thiết. Việc chẩn đoán sớm, điều trị đúng cách và thực hiện các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bảo vệ sức khỏe hệ tiết niệu của trẻ, đảm bảo trẻ phát triển khỏe mạnh và tránh các hậu quả lâu dài.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
• Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội. 
• Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699