1. Thoát vị rốn là gì và tại sao rốn bé lại bị lồi?

Để hiểu về thoát vị rốn, chúng ta cần quay ngược lại thời điểm bé còn trong bụng mẹ. Khi đó, dây rốn đi qua một lỗ nhỏ trên cơ thành bụng của bé để kết nối với nhau thai, làm nhiệm vụ vận chuyển dinh dưỡng và oxy. Sau khi sinh, dây rốn được cắt bỏ và cuống rốn sẽ rụng đi trong vòng vài tuần. Thông thường, lỗ hổng trên cơ thành bụng (nơi dây rốn đi qua) sẽ tự động đóng lại khi các cơ bụng phát triển và khép kín dần. Tuy nhiên, ở một số trẻ, vòng cơ này không đóng kín hoàn toàn hoặc đóng chậm, để lại một khe hở nhỏ. Khi áp lực trong ổ bụng tăng lên, một phần của ruột hoặc mỡ mạc nối sẽ chui qua khe hở này, đẩy vùng da rốn nhô lên tạo thành khối thoát vị. Đó chính là cơ chế hình thành thoát vị rốn.

Biểu hiện lâm sàng của tình trạng này rất dễ nhận biết bằng mắt thường. Cha mẹ sẽ thấy tại vị trí rốn của bé xuất hiện một khối u tròn, mềm. Kích thước của khối u này thay đổi linh hoạt theo hoạt động của trẻ. Khi bé nằm yên, thư giãn hoặc ngủ, khối u thường xẹp xuống hoặc biến mất hoàn toàn, sờ vào thấy mềm mại và có thể dễ dàng ấn nhẹ cho nó thụt vào trong ổ bụng mà không gây đau đớn cho bé. Ngược lại, khi bé thực hiện các động tác làm tăng áp lực ổ bụng như khóc lớn, ho, hắt hơi, rướn người hay rặn đi vệ sinh, khối u sẽ căng phồng lên và to rõ rệt. Đây là một dị tật bẩm sinh lành tính khá phổ biến, gặp ở khoảng 10-20% trẻ sơ sinh và tỷ lệ này còn cao hơn nhiều ở trẻ sinh non hoặc nhẹ cân.

Biểu hiện của bệnh này dễ nhận biết qua mắt thường

2. Nguyên nhân và những hiểu lầm tai hại của cha mẹ

Có rất nhiều lời đồn đại xung quanh nguyên nhân gây ra thoát vị rốn, khiến cha mẹ vừa lo lắng vừa cảm thấy có lỗi. Một trong những hiểu lầm lớn nhất là cho rằng việc cắt rốn không đúng kỹ thuật, cắt quá dài hoặc kẹp rốn không chặt là nguyên nhân gây bệnh. Thực tế, thoát vị rốn liên quan đến cấu trúc của thành bụng (lỗ cơ bên dưới da) chứ không liên quan gì đến phần dây rốn hay da rốn bên trên bị cắt như thế nào. Một hiểu lầm khác là cha mẹ nghĩ rằng do bé khóc quá nhiều nên mới bị lồi rốn. Sự thật là việc khóc chỉ làm tăng áp lực ổ bụng khiến khối thoát vị hiện rõ hơn, chứ khóc không phải là nguyên nhân tạo ra cái lỗ thủng ở cơ bụng đó. Lỗ thủng đó đã tồn tại sẵn từ khi sinh ra do sự phát triển chưa hoàn thiện của cơ thể bé.

Nguyên nhân thực sự chủ yếu liên quan đến yếu tố cơ địa và sự phát triển của thai nhi. Trẻ sinh non và trẻ nhẹ cân có nguy cơ bị thoát vị rốn cao nhất, do các cơ thành bụng của các bé chưa kịp phát triển đầy đủ và đủ độ chắc khỏe để khép kín vòng rốn. Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng đóng một vai trò nhất định, nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột từng bị thoát vị rốn thì bé cũng có nguy cơ mắc cao hơn. Một số ít trường hợp thoát vị rốn có thể liên quan đến các hội chứng di truyền như Down hoặc các rối loạn chuyển hóa, nhưng những trường hợp này thường đi kèm với nhiều dấu hiệu bất thường khác trên cơ thể chứ không chỉ riêng ở rốn.

3. Thoát vị rốn có nguy hiểm không? Khi nào cần lo lắng?

Câu trả lời khiến nhiều cha mẹ thở phào nhẹ nhõm là: Đa số các trường hợp thoát vị rốn là vô hại và không gây đau đớn. Khối phồng trông có vẻ đáng sợ, đặc biệt khi nó to bằng quả chanh mỗi khi bé khóc, nhưng nó hiếm khi gây ra biến chứng. Ruột chui ra rồi lại chui vào một cách trơn tru qua lỗ thoát vị. Hầu hết trẻ vẫn ăn ngủ bình thường, tăng cân tốt và không hề cảm thấy khó chịu gì với chiếc rốn lồi này. Theo thống kê y khoa, khoảng 90% các trường hợp thoát vị rốn sẽ tự khỏi (lỗ hổng tự đóng lại) khi trẻ được 1 đến 2 tuổi, thậm chí một số trường hợp lỗ thoát vị lớn có thể cần đến 4-5 năm để đóng kín hoàn toàn mà không cần bất kỳ sự can thiệp nào.

Tuy nhiên, "lành tính" không có nghĩa là "tuyệt đối an toàn". Vẫn có một tỷ lệ rất nhỏ (dưới 1%) xảy ra biến chứng thoát vị nghẹt. Đây là tình trạng một đoạn ruột chui ra ngoài khối thoát vị nhưng bị cơ thành bụng co thắt và kẹt lại, không thể chui trở vào ổ bụng được. Máu không thể lưu thông đến đoạn ruột bị kẹt này, dẫn đến nguy cơ hoại tử ruột và viêm phúc mạc, đe dọa tính mạng.

Cha mẹ cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay lập tức nếu nhận thấy các dấu hiệu nghiêm trọng của thoát vị nghẹt. Đó là khi khối thoát vị trở nên căng cứng, không thể ấn xẹp xuống được dù bé đang nằm yên. Vùng da quanh rốn đổi màu, trở nên đỏ tấy, tím bầm hoặc sẫm màu. Bé tỏ ra đau đớn dữ dội, khóc thét khi cha mẹ chạm vào vùng rốn. Kèm theo đó là các biểu hiện toàn thân như nôn mửa liên tục, bụng chướng to, bí trung đại tiện hoặc sốt. Đây là tình huống khẩn cấp cần phẫu thuật ngay để giải phóng đoạn ruột bị kẹt.

4. Cách xử lý tại nhà: Những việc nên làm và tuyệt đối tránh

Đối với thoát vị rốn thông thường, phương pháp điều trị tốt nhất chính là... thời gian. Cha mẹ cần kiên nhẫn chờ đợi cơ thể bé tự hoàn thiện. Việc quan trọng nhất là theo dõi kích thước khối thoát vị và các dấu hiệu biến chứng đã nêu ở trên. Cha mẹ nên giữ vùng rốn sạch sẽ, khô ráo, mặc quần áo thoáng mát, tránh để tã bỉm cọ xát trực tiếp vào khối lồi gây trầy xước da.

Cha mẹ cần theo dõi kích thước khối thoát vị và các dấu hiệu

Có một sai lầm trong cách xử lý tại nhà mà rất nhiều gia đình mắc phải, đó là dùng băng chun quấn chặt bụng, dùng đồng xu hoặc vật cứng đè lên rốn rồi băng lại với hy vọng ép khối lồi xẹp xuống. Các chuyên gia y tế khuyến cáo mạnh mẽ rằng tuyệt đối không nên làm điều này. Việc băng ép không hề có tác dụng làm khép lỗ cơ thành bụng nhanh hơn. Ngược lại, nó còn gây ra nhiều tác hại khôn lường. Áp lực từ băng quấn có thể gây khó thở cho trẻ, cản trở tiêu hóa, gây trào ngược. Nguy hiểm hơn, việc đè vật cứng lên rốn lâu ngày kết hợp với mồ hôi và độ ẩm sẽ tạo môi trường cho vi khuẩn phát triển, gây viêm da, lở loét, nhiễm trùng rốn, thậm chí là hoại tử da vùng rốn.

Về can thiệp y tế chuyên sâu, phẫu thuật chỉ được đặt ra trong những trường hợp rất cụ thể. Bác sĩ sẽ cân nhắc phẫu thuật nếu lỗ thoát vị quá lớn (đường kính trên 2cm) và không có dấu hiệu nhỏ lại sau 2 tuổi; hoặc khối thoát vị vẫn còn tồn tại khi trẻ đã 4-5 tuổi; hoặc khi trẻ có biến chứng thoát vị nghẹt. Phẫu thuật thoát vị rốn là một thủ thuật khá đơn giản, bác sĩ sẽ đẩy ruột về vị trí cũ và khâu kín lỗ hổng ở cơ thành bụng, trẻ thường hồi phục rất nhanh sau đó.

Thoát vị rốn ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, dù nhìn có vẻ đáng ngại, thực chất lại là một hiện tượng sinh lý khá lành tính và thường tự giải quyết theo thời gian. Sự lo lắng thái quá dẫn đến việc áp dụng các mẹo dân gian phản khoa học như băng rốn, đắp đồng xu mới chính là yếu tố gây nguy hiểm cho trẻ. Cha mẹ hãy là những người quan sát thông thái, kiên nhẫn chờ đợi sự trưởng thành của cơ thể con và chỉ can thiệp y tế khi thực sự có chỉ định của bác sĩ hoặc khi xuất hiện các dấu hiệu báo động. Một chiếc rốn lồi đôi khi chỉ là một đặc điểm tạm thời trong hành trình lớn khôn của bé, và nó sẽ sớm trở lại bình thường cùng với sự phát triển khỏe mạnh của con.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699