Trẻ tự kỷ có biết bắt chước không?

1. Bắt chước là gì? Vì sao trẻ cần biết bắt chước?

Bắt chước là một trong những kỹ năng phát triển đầu đời quan trọng giúp trẻ học hỏi thế giới xung quanh. Ngay từ những tháng đầu tiên, trẻ đã có xu hướng quan sát và lặp lại hành động, biểu cảm của người lớn như mỉm cười, phát âm đơn giản, hay vẫy tay chào.

Kỹ năng bắt chước không chỉ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, mà còn đóng vai trò then chốt trong việc hình thành khả năng tương tác xã hội và tư duy. Thông qua việc quan sát và làm theo hành vi của người khác, trẻ dần học cách giao tiếp, chơi cùng bạn và tiếp nhận kiến thức từ môi trường xung quanh. Vì vậy, bắt chước được xem là nền tảng để trẻ phát triển toàn diện cả về trí tuệ lẫn cảm xúc.

Bắt chước là một trong những kỹ năng phát triển đầu đời quan trọng giúp trẻ học hỏi thế giới xung quanh

2. Trẻ tự kỷ có biết bắt chước không?

Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc bắt chước, đặc biệt là bắt chước có mục đích như hành vi xã hội, nét mặt hay cảm xúc của người khác. Đây là một trong những lý do khiến trẻ chậm phát triển kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội. Việc thiếu khả năng quan sát – hiểu – làm theo khiến trẻ khó học được những hành vi phù hợp trong các tình huống hàng ngày.

Tuy nhiên, một số trẻ tự kỷ vẫn có thể bắt chước theo kiểu máy móc, như lặp lại âm thanh, cử chỉ hoặc hành động mà không thực sự hiểu ý nghĩa của chúng. Ví dụ, trẻ có thể nhại lại lời người lớn hoặc vỗ tay khi thấy người khác làm, nhưng không biết vì sao cần làm vậy. Đây cũng là biểu hiện phổ biến trong rối loạn phổ tự kỷ.

3. Tại sao trẻ tự kỷ hoặc chậm phát triển lại khó bắt chước?

Trẻ tự kỷ hoặc chậm phát triển thường gặp khó khăn trong việc bắt chước do nhiều yếu tố liên quan đến nhận thức, tương tác xã hội và động lực học hỏi. Dưới đây là những lý do phổ biến:

Vấn đề về nhận thức và sự chú ý đến người khác: Trẻ có thể không chú ý đến người xung quanh, không quan sát kỹ hành vi để học theo. Sự thiếu chú ý này khiến trẻ bỏ lỡ cơ hội bắt chước các hành vi đơn giản như vẫy tay, gật đầu hay phát âm.
Hạn chế về kết nối xã hội và ngôn ngữ: Trẻ chậm phát triển thường gặp khó khăn trong việc hiểu ý nghĩa hành vi hoặc lời nói. Khi trẻ không hiểu mục đích của hành động, việc bắt chước trở nên khó khăn hoặc vô nghĩa đối với trẻ.
Thiếu động lực xã hội: Trẻ tự kỷ thường không có nhu cầu giao tiếp hoặc tương tác với người khác nên thiếu động lực bắt chước. Trẻ có thể thấy việc chơi một mình thú vị hơn là tham gia vào hoạt động chung với người lớn hay bạn bè.

4. Dấu hiệu nhận biết trẻ gặp khó khăn trong việc bắt chước

Việc nhận biết sớm trẻ gặp khó khăn trong việc bắt chước rất quan trọng để can thiệp kịp thời. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến cha mẹ nên chú ý:

Không làm theo động tác đơn giản: Trẻ không vỗ tay, không giơ tay chào tạm biệt hoặc không bắt chước các hành động quen thuộc dù đã được hướng dẫn nhiều lần. Đây là những hành vi bắt chước cơ bản thường xuất hiện ở trẻ từ 8–12 tháng.
Không bắt chước hành động chơi của người lớn: Trẻ không biết giả vờ cho búp bê ăn, không bắt chước cầm điện thoại nghe, không "nấu ăn" như người lớn… cho thấy sự hạn chế trong tưởng tượng và học hỏi thông qua quan sát.
Không cố gắng lặp lại âm thanh, biểu cảm gương mặt: Trẻ không bắt chước tiếng động đơn giản (như “ba ba”, “bố bố”) hoặc không bắt chước nét mặt vui, buồn, bất ngờ của người đối diện – đây là dấu hiệu quan trọng cho thấy trẻ thiếu khả năng bắt chước cảm xúc và giao tiếp xã hội.

5. Cha mẹ có thể làm gì để giúp con học bắt chước?

Để giúp trẻ tự kỷ hoặc chậm phát triển học được kỹ năng bắt chước – nền tảng quan trọng cho quá trình phát triển ngôn ngữ và xã hội – cha mẹ có thể áp dụng những cách đơn giản nhưng hiệu quả dưới đây:

Tạo môi trường vui vẻ, gần gũi để trẻ sẵn sàng tương tác: Trẻ chỉ học được khi cảm thấy an toàn, thoải mái và được yêu thương. Một không gian quen thuộc, không quá ồn ào sẽ giúp trẻ dễ tập trung, chủ động quan sát và dần học cách phản hồi với hành động từ người khác.
Dạy bắt chước từ những hành động đơn giản, có kèm phần thưởng hoặc khuyến khích: Cha mẹ có thể bắt đầu từ các hành động gắn với cột mốc vận động ở trẻ như vỗ tay, giơ tay, lắc đầu… Sau mỗi lần con làm đúng, hãy khen ngợi, vỗ tay hoặc thưởng bằng món đồ chơi yêu thích để tăng động lực.
Tận dụng hoạt động hàng ngày: ăn uống, chơi, tắm… để rèn luyện kỹ năng: Ví dụ, trong lúc rửa mặt, mẹ có thể vừa làm vừa nói: “Mẹ rửa mặt nè, con làm giống mẹ nha!” – điều này giúp trẻ gắn hành động với ngôn ngữ và học bắt chước trong bối cảnh thực tế, lặp đi lặp lại hàng ngày.

Trẻ chỉ học được khi cảm thấy an toàn, thoải mái và được yêu thương

Trẻ tự kỷ không phải không biết bắt chước, mà là bắt chước theo cách riêng và cần sự hỗ trợ phù hợp để phát triển kỹ năng này. Việc quan sát kỹ lưỡng và can thiệp đúng thời điểm sẽ giúp trẻ dần cải thiện khả năng giao tiếp và hòa nhập. Cha mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường giàu tương tác để nuôi dưỡng khả năng bắt chước của con.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699