1. Viêm đường hô hấp dưới là gì?

VRHHD là tình trạng viêm nhiễm ở các bộ phận của đường hô hấp dưới, bao gồm khí quản, phế quản và phổi. Các bệnh lý phổ biến nhất bao gồm:

Viêm đường hô hấp dưới là tình trạng viêm nhiễm ở các bộ phận của đường hô hấp dưới

• Viêm phế quản: Viêm niêm mạc của các ống phế quản, gây ho khan hoặc ho có đờm.

• Viêm tiểu phế quản: Thường gặp ở trẻ dưới 2 tuổi, do virus hợp bào hô hấp (RSV) gây ra, dẫn đến khó thở và khò khè.

• Viêm phổi: Nhiễm trùng ở phế nang, có thể do vi khuẩn, virus hoặc nấm, gây sốt, ho và khó thở.

Trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, dễ mắc VRHHD do hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn thiện và đường thở nhỏ, dễ bị tắc nghẽn.

2. Nguyên nhân gây viêm đường hô hấp dưới ở trẻ

Virus là nguyên nhân hàng đầu gây viêm đường hô hấp dưới ở trẻ em, đặc biệt trong những năm đầu đời. Các loại virus phổ biến bao gồm virus hợp bào hô hấp (RSV), virus cúm (Influenza), adenovirus và rhinovirus. Virus RSV thường gây viêm tiểu phế quản, khiến trẻ dưới 2 tuổi bị khò khè và khó thở. Trong khi đó, virus cúm có thể dẫn đến viêm phế quản hoặc viêm phổi, đặc biệt vào mùa lạnh. Các virus này lây lan qua đường giọt bắn khi trẻ tiếp xúc với người bệnh hoặc qua bề mặt nhiễm khuẩn.

Vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae hoặc Haemophilus influenzae là nguyên nhân gây viêm phổi ở trẻ em, đặc biệt ở những trẻ có hệ miễn dịch yếu. Nhiễm trùng do vi khuẩn thường nghiêm trọng hơn so với virus, gây sốt cao, ho có đờm màu vàng hoặc xanh, và đôi khi cần điều trị bằng kháng sinh. Trẻ em bị nhiễm vi khuẩn có thể tiến triển bệnh nhanh nếu không được can thiệp kịp thời, đặc biệt ở những trẻ có bệnh lý nền.

Môi trường sống có vai trò quan trọng trong việc làm tăng nguy cơ mắc VRHHD. Không khí ô nhiễm, chẳng hạn như khói bụi, khói thuốc lá hoặc hóa chất, có thể kích thích và làm tổn thương niêm mạc đường hô hấp của trẻ, tạo điều kiện cho vi khuẩn và virus xâm nhập. Thời tiết lạnh và khô, đặc biệt vào mùa đông, làm khô niêm mạc mũi và họng, khiến trẻ dễ bị nhiễm trùng hơn. Ngoài ra, việc tiếp xúc với người bị cảm lạnh hoặc cúm cũng làm tăng nguy cơ lây nhiễm bệnh cho trẻ.

3. Triệu chứng của viêm đường hô hấp dưới

Triệu chứng của VRHHD ở trẻ em có thể khác nhau tùy thuộc vào loại bệnh và mức độ nghiêm trọng. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Ho: Ho khan hoặc ho có đờm, kéo dài.

• Khó thở: Thở nhanh, thở khò khè, hoặc co kéo cơ liên sườn.

• Sốt: Sốt nhẹ đến cao, đặc biệt trong viêm phổi do vi khuẩn.

• Mệt mỏi, biếng ăn: Trẻ có thể bỏ bú, uể oải, hoặc cáu gắt.

• Đau ngực: Thường gặp ở trẻ lớn hơn khi ho hoặc thở sâu.

Khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay nếu nhận thấy:

• Trẻ thở nhanh, thở gắng sức, hoặc tím tái quanh môi.

• Sốt cao trên 38,5°C kéo dài hơn 2 ngày.

• Trẻ bỏ bú, lơ mơ, hoặc có dấu hiệu mất nước (môi khô, mắt trũng).

• Tiếng thở khò khè hoặc co kéo lồng ngực rõ rệt.

4. Cách chăm sóc trẻ bị viêm đường hô hấp dưới

4.1. Đảm bảo trẻ nghỉ ngơi đầy đủ

Nghỉ ngơi giúp cơ thể trẻ tập trung năng lượng để chống lại nhiễm trùng. Cha mẹ nên:

• Tạo không gian yên tĩnh, thoải mái cho trẻ ngủ.

• Tránh để trẻ hoạt động quá sức khi đang bị bệnh.

• Đặt trẻ nằm ở tư thế đầu cao hơn thân để dễ thở hơn, đặc biệt khi trẻ bị nghẹt mũi hoặc khó thở.

4.2. Giữ đường thở thông thoáng

• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Sử dụng nước muối 0,9% để làm sạch chất nhầy trong mũi, giúp trẻ thở dễ dàng hơn.

Cha mẹ có thể dùng nước muối để rửa mũi cho bé giúp trẻ thở dễ dàng hơn

• Sử dụng máy tạo độ ẩm: Giữ không khí trong phòng đủ ẩm để tránh làm khô niêm mạc đường thở.

• Vỗ rung lồng ngực: Nếu được bác sĩ hướng dẫn, cha mẹ có thể vỗ nhẹ lưng trẻ để làm lỏng đờm, hỗ trợ trẻ ho hiệu quả.

4.3. Đảm bảo dinh dưỡng và cung cấp đủ nước

• Cho trẻ bú hoặc ăn đủ chất: Nếu trẻ biếng ăn, hãy chia nhỏ bữa ăn thành nhiều lần trong ngày. Ưu tiên các món dễ tiêu như cháo, súp.

• Bổ sung nước: Cho trẻ uống đủ nước, nước ép trái cây (cam, táo) để tăng cường vitamin C và giữ cơ thể không bị mất nước.

• Tránh thực phẩm kích ứng: Hạn chế đồ ăn chiên rán, nhiều dầu mỡ hoặc thực phẩm dễ gây dị ứng.

4.4. Theo dõi và sử dụng thuốc theo chỉ định

• Không tự ý dùng thuốc: Chỉ sử dụng thuốc (kháng sinh, thuốc hạ sốt, thuốc long đờm) khi có chỉ định của bác sĩ. Lạm dụng kháng sinh có thể gây kháng thuốc và làm tình trạng nặng hơn.

• Theo dõi nhiệt độ cơ thể: Nếu trẻ sốt, dùng paracetamol hoặc ibuprofen theo liều lượng bác sĩ kê đơn. Lau người bằng nước ấm để hạ sốt.

• Sử dụng máy đo oxy (nếu có): Theo dõi nồng độ oxy trong máu nếu trẻ có dấu hiệu khó thở.

4.5. Giữ môi trường sống sạch sẽ

• Vệ sinh nhà cửa: Lau dọn nhà, giặt chăn ga thường xuyên để giảm bụi bẩn và vi khuẩn.

• Tránh khói thuốc lá: Không để trẻ tiếp xúc với khói thuốc hoặc môi trường ô nhiễm.

• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh: Cách ly trẻ khỏi những người đang bị cảm lạnh hoặc cúm để tránh lây nhiễm thêm.

Viêm đường hô hấp dưới ở trẻ em là một vấn đề sức khỏe phổ biến nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Cha mẹ cần chú ý đến các triệu chứng như ho, khó thở, sốt, và đưa trẻ đi khám ngay khi cần thiết. Việc chăm sóc đúng cách, từ đảm bảo dinh dưỡng, giữ đường thở thông thoáng, đến duy trì môi trường sống sạch sẽ, sẽ giúp trẻ nhanh chóng phục hồi và giảm nguy cơ tái phát. Hãy luôn đặt sức khỏe của trẻ lên hàng đầu và phối hợp chặt chẽ với bác sĩ để bảo vệ bé yêu khỏi các bệnh lý hô hấp nguy hiểm.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
• Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội. 
• Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699