Viêm não ở trẻ em: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa

1. Viêm não ở trẻ em là gì và nguyên nhân gây viêm não ở trẻ em

Viêm não (encephalitis) là tình trạng viêm mô não, thường do virus, vi khuẩn, hoặc các yếu tố miễn dịch gây ra. Bệnh có thể ảnh hưởng đến chức năng não bộ, dẫn đến các triệu chứng như sốt, co giật, lơ mơ, hoặc thay đổi hành vi. Ở trẻ em, hệ miễn dịch và thần kinh còn đang phát triển, khiến bệnh có thể tiến triển nhanh và gây biến chứng nghiêm trọng như tổn thương não, chậm phát triển, hoặc thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Viêm não có thể xảy ra độc lập hoặc kết hợp với viêm màng não (meningoencephalitis).

1.1. Nhiễm virus

Virus là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm não ở trẻ em. Các loại virus thường gặp bao gồm:

Virus là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm não ở trẻ em

Virus herpes simplex (HSV): Là nguyên nhân nghiêm trọng, có thể gây viêm não nặng.
Virus enterovirus: Gây các triệu chứng giống cảm cúm, phổ biến ở trẻ nhỏ.
Virus arbovirus: Lây qua muỗi (như virus viêm não Nhật Bản, Zika, hoặc Dengue).
Virus sởi, quai bị, rubella: Có thể gây viêm não nếu trẻ không được tiêm phòng đầy đủ.

1.2. Nhiễm vi khuẩn

Dù ít phổ biến hơn, vi khuẩn như Mycobacterium tuberculosis, Streptococcus, hoặc Listeria có thể gây viêm não, thường kèm viêm màng não. Nhiễm trùng do vi khuẩn thường nghiêm trọng và cần điều trị khẩn cấp.

1.3. Rối loạn miễn dịch

Viêm não tự miễn xảy ra khi hệ miễn dịch của trẻ tấn công nhầm mô não, thường sau một nhiễm trùng hoặc do các bệnh tự miễn như lupus. Tình trạng này hiếm gặp nhưng có thể tái phát nếu không được kiểm soát.

1.4. Nhiễm ký sinh trùng hoặc nấm

Một số ký sinh trùng (như Toxoplasma) hoặc nấm (như Cryptococcus) có thể gây viêm não, đặc biệt ở trẻ có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn trẻ suy dinh dưỡng hoặc mắc HIV.

1.5. Yếu tố khác

Một số trường hợp viêm não có thể liên quan đến dị ứng thuốc, độc tố, hoặc chấn thương não, nhưng những nguyên nhân này rất hiếm.

2. Dấu hiệu viêm não ở trẻ em

Triệu chứng viêm não ở trẻ em có thể thay đổi tùy theo độ tuổi, nguyên nhân, và mức độ nghiêm trọng. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

Sốt cao: Sốt dai dẳng, không đáp ứng tốt với thuốc hạ sốt.
Đau đầu: Trẻ lớn có thể than đau đầu dữ dội; trẻ nhỏ có thể quấy khóc hoặc bứt rứt.
Co giật: Co giật toàn thân hoặc cục bộ, đặc biệt ở trẻ sơ sinh.
Lơ mơ, mất ý thức: Trẻ có thể lờ đờ, ngủ li bì, hoặc không phản ứng khi gọi.
Thay đổi hành vi: Trẻ cáu kỉnh, dễ kích động, hoặc mất khả năng tập trung.
Buồn nôn và nôn: Thường gặp, đặc biệt ở trẻ nhỏ.
Yếu cơ hoặc liệt: Trẻ có thể khó cử động tay chân hoặc mất khả năng giữ thăng bằng.
Nhạy cảm với ánh sáng hoặc âm thanh: Trẻ có thể nhăn mặt hoặc khóc khi tiếp xúc với ánh sáng mạnh.

Ở trẻ sơ sinh, các dấu hiệu như bú kém, quấy khóc liên tục, hoặc thóp phồng có thể là biểu hiện của viêm não. Nếu trẻ có bất kỳ triệu chứng nào trên, đặc biệt khi kèm sốt cao hoặc co giật, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức.

3. Cách phòng ngừa viêm não ở trẻ em

3.1. Tiêm phòng đầy đủ

Tiêm vắc-xin là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa viêm não do virus:

Vắc-xin sởi, quai bị, rubella (MMR): Bảo vệ trẻ khỏi các virus gây viêm não.
Vắc-xin viêm não Nhật Bản: Quan trọng ở khu vực có nguy cơ cao, như Việt Nam.
Vắc-xin Hib và phế cầu khuẩn: Giảm nguy cơ viêm màng não và viêm não do vi khuẩn. Cha mẹ cần tuân thủ lịch tiêm chủng quốc gia và tham khảo bác sĩ để đảm bảo trẻ được tiêm đầy đủ.

Cha mẹ nên tiêm vắc xin đầy đủ cho bé là cách hiệu quả nhất để phòng ngừa viêm não

3.2. Phòng tránh côn trùng

Virus viêm não Nhật Bản và một số virus khác lây qua muỗi. Cha mẹ nên:

Cho trẻ ngủ màn, đặc biệt vào buổi tối.
Sử dụng kem chống muỗi an toàn cho trẻ.
Loại bỏ nước đọng quanh nhà để giảm nơi sinh sản của muỗi.

3.3. Giữ vệ sinh

Rửa tay thường xuyên cho trẻ và cả gia đình để giảm nguy cơ nhiễm virus, vi khuẩn.
Vệ sinh đồ chơi, bề mặt tiếp xúc, và thực phẩm sạch sẽ.
Tránh để trẻ tiếp xúc với người đang mắc bệnh truyền nhiễm.

3.4. Tăng cường hệ miễn dịch

Cung cấp chế độ ăn giàu vitamin A, C, E, và kẽm để hỗ trợ hệ miễn dịch.
Khuyến khích trẻ vận động thể chất và ngủ đủ giấc để duy trì sức khỏe.

Viêm não ở trẻ em là một tình trạng nghiêm trọng nhưng có thể phòng ngừa và điều trị nếu được phát hiện sớm. Hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết các dấu hiệu cảnh báo, và áp dụng các biện pháp phòng ngừa như tiêm vắc-xin, giữ vệ sinh, và tăng cường sức khỏe là chìa khóa để bảo vệ trẻ. Cha mẹ cần luôn cảnh giác, đưa trẻ đến bác sĩ ngay khi có dấu hiệu bất thường, và phối hợp với y tế để đảm bảo trẻ được chăm sóc kịp thời. Với sự quan tâm và kiến thức đúng đắn, cha mẹ có thể giúp trẻ tránh được những rủi ro từ viêm não, đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh và an toàn.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699