1. Ốc tai điện tử là gì và khác biệt thế nào với máy trợ thính?

Để đưa ra quyết định đúng đắn, trước hết cha mẹ cần phân biệt rõ ràng giữa máy trợ thính thông thường và ốc tai điện tử, bởi cơ chế hoạt động của chúng hoàn toàn khác nhau. Máy trợ thính về cơ bản là một thiết bị khuếch đại âm thanh. Nó thu nhận âm thanh từ môi trường, phóng đại chúng lên và đưa vào ống tai. Thiết bị này chỉ phát huy tác dụng khi các tế bào lông trong ốc tai của trẻ chỉ bị tổn thương một phần, vẫn còn khả năng tiếp nhận rung động. Tuy nhiên, đối với những trẻ bị điếc nặng đến điếc sâu, các tế bào lông này đã bị hư hại hoàn toàn, việc khuếch đại âm thanh dù lớn đến đâu cũng không thể truyền tín hiệu lên não bộ được.

Cấy ghép ốc tai điện tử hỗ trợ trẻ khiếm thính trong việc phát triển khả năng nghe và giao tiếp

Ốc tai điện tử (Cochlear Implant) là một thiết bị điện tử phức tạp được thiết kế để thay thế chức năng của phần tai trong bị hỏng. Thay vì khuếch đại âm thanh, nó bỏ qua các phần bị tổn thương của tai (như tế bào lông) để kích thích trực tiếp dây thần kinh thính giác bằng các xung điện. Hệ thống này bao gồm hai phần chính: phần cấy ghép bên trong được bác sĩ phẫu thuật đặt dưới da sau tai và luồn điện cực vào trong ốc tai; và phần xử lý âm thanh đeo bên ngoài. Khi hoạt động, thiết bị sẽ thu âm thanh, mã hóa thành tín hiệu điện và gửi đến não bộ, giúp não nhận diện đó là âm thanh. Vì vậy, cấy ốc tai điện tử không phải là khôi phục thính lực tự nhiên, mà là cung cấp một cách thức nghe mới cho trẻ.

2. Những trẻ nào phù hợp để cấy ốc tai điện tử?

Không phải mọi trẻ khiếm thính đều có thể hoặc cần thiết phải cấy ốc tai điện tử. Việc chỉ định phẫu thuật phải trải qua một quy trình đánh giá khắt khe từ hội đồng chuyên môn. Đối tượng phù hợp nhất là những trẻ được chẩn đoán mắc nghe kém thể thần kinh giác quan mức độ nặng đến sâu (thường là ngưỡng nghe trên 90dB) ở cả hai tai. Quan trọng hơn, trẻ phải là đối tượng đã thử sử dụng máy trợ thính đúng chuẩn, được chỉnh máy tối ưu và tham gia trị liệu ngôn ngữ liên tục trong ít nhất 3 đến 6 tháng nhưng không đạt được sự tiến bộ đáng kể về khả năng nghe hiểu và phát triển ngôn ngữ.

Một yếu tố then chốt khác quyết định sự thành công của ca cấy ghép là cấu trúc giải phẫu của tai. Trẻ cần được chụp CT và MRI để đảm bảo rằng ốc tai không bị dị dạng quá mức, dây thần kinh thính giác vẫn còn tồn tại và phát triển bình thường để có thể dẫn truyền tín hiệu lên não. Ngoài ra, sức khỏe tổng quát của trẻ phải đủ tốt để trải qua một cuộc phẫu thuật gây mê toàn thân. Bên cạnh các yếu tố y khoa, sự cam kết và kỳ vọng thực tế của gia đình cũng là một tiêu chí để bác sĩ cân nhắc chỉ định, bởi phẫu thuật chỉ là bước khởi đầu, quá trình trị liệu sau đó mới quyết định kết quả.

Thời điểm cấy ghép hay còn gọi là "giai đoạn vàng" đóng vai trò cực kỳ quan trọng. Các chuyên gia thính học khuyến cáo rằng trẻ nên được cấy ốc tai điện tử càng sớm càng tốt, lý tưởng nhất là trước 3 tuổi, và tốt hơn nữa là quanh mốc 12 tháng tuổi. Lý do là vì não bộ của trẻ có tính mềm dẻo (neuroplasticity) rất cao trong những năm đầu đời. Đây là giai đoạn trung tâm thính giác và ngôn ngữ trên vỏ não phát triển mạnh mẽ nhất. Nếu để quá muộn (sau 6-7 tuổi) mới cấy, vùng não xử lý thính giác có thể đã bị thoái hóa hoặc chuyển sang làm chức năng khác, khiến cho việc học nghe và nói trở nên vô cùng khó khăn, hiệu quả kém dù thiết bị hoạt động tốt.

3. Gia đình cần chuẩn bị những gì trước hành trình tìm lại âm thanh?

Cấy ốc tai điện tử là một hành trình dài hơi, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về cả tâm lý, tài chính và kiến thức. Về mặt y tế, trẻ sẽ cần trải qua hàng loạt các bài kiểm tra thính lực chuyên sâu (như đo ABR, ASSR, OAE) và các xét nghiệm hình ảnh học. Một bước chuẩn bị quan trọng khác là tiêm chủng. Do thiết bị cấy vào tai trong có thể làm tăng nhẹ nguy cơ viêm màng não, trẻ thường được yêu cầu tiêm vắc-xin phòng viêm màng não và phế cầu khuẩn đầy đủ trước khi phẫu thuật để đảm bảo an toàn tối đa.

Về mặt tài chính, đây là một rào cản lớn đối với nhiều gia đình vì chi phí cho thiết bị và phẫu thuật ốc tai điện tử rất cao, thường lên tới hàng trăm triệu đồng cho một tai và hiện nay bảo hiểm y tế tại Việt Nam chưa chi trả cho khoản này. Cha mẹ cần có kế hoạch tài chính vững vàng, không chỉ cho ca mổ mà còn cho chi phí bảo trì, thay thế phụ kiện, pin và đặc biệt là chi phí cho các khóa trị liệu ngôn ngữ kéo dài nhiều năm sau đó.

Về mặt tâm lý, cha mẹ cần xây dựng một kỳ vọng thực tế. Cấy ốc tai không phải là phép màu giúp con nghe nói sành sỏi ngay lập tức sau khi bật máy. Âm thanh qua ốc tai điện tử khác với âm thanh tự nhiên, nó giống như những tín hiệu điện mà con phải học cách giải mã. Cha mẹ cần xác định tư tưởng rằng mình sẽ là người thầy quan trọng nhất, đồng hành cùng con trong từng giờ trị liệu, kiên nhẫn dạy con từng âm thanh đầu đời. Sự nỗ lực của gia đình chiếm tới 60-70% sự thành công của trẻ sau cấy.

4. Hành trình sau phẫu thuật: Bật máy và trị liệu ngôn ngữ

Sau khi ca phẫu thuật thành công, trẻ sẽ cần khoảng 3-4 tuần để vết thương lành hẳn trước khi tiến hành "bật máy" (kết nối bộ xử lý bên ngoài với bộ phận bên trong). Ngày bật máy là một cột mốc xúc động, lần đầu tiên con sẽ nghe thấy âm thanh. Tuy nhiên, phản ứng của trẻ có thể là ngơ ngác, khóc sợ hãi hoặc không phản ứng gì, điều này là hoàn toàn bình thường. Sau đó, trẻ sẽ phải trải qua nhiều lần tinh chỉnh máy (mapping) để chuyên gia điều chỉnh mức độ kích thích điện phù hợp với thính lực của trẻ, đảm bảo trẻ nghe rõ các dải tần số âm thanh lời nói mà không bị khó chịu.

Giai đoạn quan trọng nhất và kéo dài nhất chính là phục hồi chức năng thính giác và ngôn ngữ. Trẻ cần được tham gia các lớp học đặc biệt với chuyên gia ngôn ngữ trị liệu để học cách lắng nghe. Quá trình này bắt đầu từ việc phát hiện có âm thanh, phân biệt âm thanh, nhận biết từ đơn, hiểu câu và cuối cùng là nói. Cha mẹ cần tạo ra một môi trường giàu âm thanh tại nhà, nói chuyện với con liên tục, mô tả mọi việc đang làm, đọc sách và hát cho con nghe. Đối với những trẻ cấy sớm trong giai đoạn vàng và được trị liệu tốt, khả năng nghe nói và đi học hòa nhập tại các trường bình thường là hoàn toàn khả thi, thậm chí nhiều trẻ có thể phát triển ngôn ngữ ngang bằng với bạn bè cùng trang lứa.

Giai đoạn quan trọng nhất và kéo dài nhất chính là phục hồi chức năng thính giác và ngôn ngữ

Cấy ốc tai điện tử là một thành tựu y học kỳ diệu, mang lại cơ hội đổi đời cho những trẻ em khiếm thính sâu. Tuy nhiên, thiết bị hiện đại chỉ là điều kiện cần, sự kiên trì và tình yêu thương vô bờ bến của cha mẹ mới là điều kiện đủ để biến những tín hiệu điện khô khan thành ngôn ngữ sống động. Nếu phát hiện con có dấu hiệu nghe kém, cha mẹ hãy nhanh chóng đưa con đi thăm khám chuyên sâu để không bỏ lỡ "thời điểm vàng". Một quyết định đúng đắn và kịp thời ngày hôm nay sẽ kiến tạo nên một tương lai tràn ngập âm thanh và sắc màu hạnh phúc cho con ngày mai.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699