Chăm sóc hậu sản đúng cách giúp mẹ hồi phục nhanh và khỏe mạnh hơn

1. Vệ sinh cá nhân – Chìa khóa phòng ngừa nhiễm khuẩn hậu sản

Sau khi sinh, tử cung của người mẹ bắt đầu co bóp để đẩy sản dịch (máu, niêm mạc tử cung bong ra) ra ngoài. Đây là môi trường cực kỳ thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, do đó vấn đề vệ sinh vùng kín cần được đặt lên hàng đầu. Quan niệm xưa cũ cho rằng phụ nữ sau sinh phải kiêng nước, kiêng tắm gội cả tháng trời là hoàn toàn sai lầm và phản khoa học. Thực tế, việc không tắm gội khiến mồ hôi, bụi bẩn và sản dịch tích tụ sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng da, viêm nhiễm tầng sinh môn, thậm chí gây nhiễm trùng ngược dòng vào tử cung rất nguy hiểm.

Nếu chăm sóc hậu sản không đúng, sản phụ có nguy cơ bị bế sản dịch gây nguy hiểm đến tính mạng

Đối với các mẹ sinh thường có vết khâu tầng sinh môn, việc giữ cho vết thương luôn sạch và khô ráo là yếu tố sống còn. Mẹ nên rửa vùng kín bằng nước ấm sạch hoặc nước muối sinh lý loãng sau mỗi lần đi vệ sinh, sau đó thấm khô nhẹ nhàng bằng khăn mềm, tuyệt đối không chà xát mạnh. Băng vệ sinh cần được thay thường xuyên mỗi 3-4 tiếng, dù lượng sản dịch ra ít hay nhiều, để ngăn chặn vi khuẩn sinh sôi. Đối với các mẹ sinh mổ, vết mổ trên bụng cũng cần được giữ khô, tránh thấm nước trong những ngày đầu chưa cắt chỉ (hoặc chưa khô mặt). Khi tắm, mẹ nên tắm nhanh bằng nước ấm, trong phòng kín gió và lau khô người ngay sau đó. Việc tắm gội sạch sẽ không chỉ giúp ngăn ngừa bệnh tật mà còn giúp cơ thể thư giãn, lỗ chân lông thông thoáng và tinh thần sảng khoái hơn.

2. Dinh dưỡng hậu sản – Ăn đủ chất để phục hồi và tạo sữa

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc giúp cơ thể mẹ bù đắp lại lượng máu và năng lượng đã mất trong quá trình sinh nở, đồng thời đảm bảo chất lượng sữa cho bé. Nhiều gia đình vẫn giữ thói quen cho sản phụ ăn kiêng khem quá mức, chỉ ăn cơm trắng với thịt kho nghệ hay canh rau ngót triền miên. Điều này dẫn đến tình trạng thiếu hụt vi chất, khiến mẹ chậm hồi phục, dễ bị táo bón và sữa mẹ bị loãng, thiếu dưỡng chất. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, thực đơn của mẹ sau sinh cần đa dạng hóa với đầy đủ 4 nhóm chất: tinh bột, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất.

Mẹ nên ưu tiên các loại thực phẩm giàu sắt (thịt bò, lòng đỏ trứng, các loại đậu) để tái tạo máu, và thực phẩm giàu canxi (sữa, phô mai, tôm, cá nhỏ) để bù đắp lượng canxi truyền cho con qua sữa và ngăn ngừa loãng xương sau này. Chất xơ từ rau xanh và trái cây tươi là "vị cứu tinh" giúp mẹ phòng tránh táo bón – một nỗi ám ảnh thường trực sau sinh. Bên cạnh đó, việc uống đủ nước là yêu cầu bắt buộc. Mỗi ngày mẹ cần uống từ 2 đến 3 lít nước ấm (bao gồm cả nước lọc, sữa, nước canh, nước trái cây) để kích thích quá trình tiết sữa và giúp cơ thể trao đổi chất tốt hơn. Tuy nhiên, mẹ cũng cần hạn chế các đồ ăn quá chua, cay, nhiều dầu mỡ, đồ uống có cồn hoặc caffein vì những chất này có thể đi qua sữa mẹ gây ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa và giấc ngủ của bé.

3. Vận động và nghỉ ngơi – Tìm lại sự cân bằng cho cơ thể

Sau sinh, cơ thể người mẹ rất yếu và cần được nghỉ ngơi nhiều, nhưng điều đó không đồng nghĩa với việc nằm bất động một chỗ trên giường suốt cả ngày. Việc nằm quá lâu, ít vận động sẽ làm chậm quá trình lưu thông máu, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông (huyết khối tĩnh mạch) và khiến sản dịch bị ứ đọng trong tử cung không thoát ra được (bế sản dịch). Do đó, các bác sĩ luôn khuyến khích sản phụ vận động sớm. Với mẹ sinh thường, sau khoảng 6-8 giờ nghỉ ngơi, mẹ đã có thể ngồi dậy và tập đi lại nhẹ nhàng quanh phòng. Với mẹ sinh mổ, việc vận động có thể khó khăn và đau đớn hơn, nhưng nên cố gắng tập xoay người, ngồi dậy và bước xuống giường sau 24 giờ đầu tiên (khi đã rút ống thông tiểu) để kích thích nhu động ruột hoạt động trở lại và tránh dính ruột.

Việc nghỉ ngơi sau sinh rất quan trọng, tốt cho sức khỏe bà mẹ cả về thể chất lẫn tinh thần

Song song với vận động là chế độ nghỉ ngơi hợp lý. Giấc ngủ là liều thuốc tiên giúp phục hồi năng lượng và ổn định thần kinh. Tuy nhiên, việc chăm sóc trẻ sơ sinh với những cữ bú đêm dày đặc khiến mẹ khó có thể ngủ một giấc dài liên tục. Bí quyết ở đây là "ngủ khi con ngủ". Mẹ hãy tranh thủ chợp mắt bất cứ lúc nào bé ngủ, kể cả ban ngày, và nhờ sự hỗ trợ của chồng hoặc người thân trong việc thay tã, ru bé hoặc làm việc nhà để có thêm thời gian nghỉ ngơi. Mẹ cũng có thể thực hiện các bài tập massage nhẹ nhàng hoặc các bài tập Kegel để giúp cơ sàn chậu săn chắc lại, cải thiện tình trạng tiểu không tự chủ thường gặp sau sinh.

4. Sức khỏe tinh thần và những dấu hiệu cần đi khám ngay

Bên cạnh những tổn thương thể chất, sức khỏe tinh thần của mẹ sau sinh là một khía cạnh quan trọng nhưng thường bị bỏ quên. Sự thay đổi đột ngột của nội tiết tố sau khi sinh, cộng với áp lực chăm sóc con, thiếu ngủ và sự thay đổi về ngoại hình có thể khiến mẹ rơi vào trạng thái nhạy cảm, dễ xúc động, lo âu, hay còn gọi là hội chứng "Baby Blues". Nếu không được chia sẻ và thấu hiểu, tình trạng này có thể tiến triển thành trầm cảm sau sinh, gây nguy hiểm cho cả mẹ và bé. Vì vậy, người chồng và gia đình cần là chỗ dựa tinh thần vững chắc, luôn lắng nghe, động viên và san sẻ gánh nặng chăm sóc con cái, để mẹ luôn cảm thấy được yêu thương và không đơn độc trong hành trình này.

Mặc dù quá trình hồi phục thường diễn ra tự nhiên, nhưng cha mẹ cần hết sức cảnh giác với những dấu hiệu bất thường cảnh báo biến chứng hậu sản. Cần đưa sản phụ đến bệnh viện ngay lập tức nếu xuất hiện tình trạng sốt cao trên 38 độ C (dấu hiệu nhiễm trùng), sản dịch có mùi hôi khó chịu, đau bụng dữ dội và tăng dần, hoặc ra máu âm đạo ồ ạt (băng huyết) làm ướt đẫm băng vệ sinh chỉ trong một giờ. Các dấu hiệu khác như vết mổ sưng tấy, chảy mủ, đau đầu dữ dội kèm nhìn mờ, hoặc chân sưng đau, nóng đỏ (dấu hiệu huyết khối) cũng là những tình huống y tế khẩn cấp cần được can thiệp kịp thời.

Chăm sóc hậu sản là một quá trình toàn diện đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa kiến thức khoa học và sự quan tâm, thấu hiểu từ gia đình. Một người mẹ khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần chính là nền tảng vững chắc nhất cho sự phát triển của trẻ sơ sinh. Hãy loại bỏ những quan niệm kiêng cữ cổ hủ, áp dụng chế độ vệ sinh, dinh dưỡng và vận động hợp lý để giai đoạn hậu sản không còn là khoảng thời gian "ở cữ" đáng sợ, mà trở thành kỳ nghỉ dưỡng sức quý giá, nơi người mẹ được phục hồi năng lượng để bắt đầu hành trình nuôi dạy con cái đầy ý nghĩa và hạnh phúc.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.
Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699