1. Kinh nguyệt và Sản dịch sau sinh – Hiện tượng "giống mà khác"

Cơ thể người mẹ sau khi sinh là một "cỗ máy" đang trong quá trình tái thiết lập phức tạp. Cả sản dịch và kinh nguyệt đều liên quan đến việc chảy máu từ tử cung, đó là lý do chúng rất dễ bị nhầm lẫn. Tuy nhiên, bản chất của chúng hoàn toàn khác nhau.

• Sản dịch (Lochia): Đây là dòng chảy của máu, mô từ lớp niêm mạc tử cung bong ra, và dịch nhầy từ âm đạo sau khi sinh, bất kể là sinh thường hay sinh mổ. Đây là một phần tất yếu của quá trình làm sạch và co hồi tử cung.

• Kinh nguyệt (Menstruation): Đây là hiện tượng chảy máu mang tính chu kỳ, xảy ra khi lớp niêm mạc tử cung (đã dày lên để chuẩn bị cho trứng làm tổ) bong ra do trứng không được thụ tinh. Sự trở lại của kinh nguyệt đánh dấu sự phục hồi của khả năng sinh sản.

Mẹo phân biệt sản dịch và kinh nguyệt sau sinh:

Phân biệt sản dịch và kinh nguyệt để mẹ nhận biết sớm các dấu hiệu về sức khỏe sau sinh

Cách tốt nhất để phân biệt hai hiện tượng này là dựa vào 3 yếu tố: Thời điểm, màu sắc và tính chất.

Đặc điểm	Sản dịch sau sinh	Kinh nguyệt sau sinh
Thời điểm	Xuất hiện ngay lập tức sau khi sinh và kéo dài liên tục.	Thường xuất hiện sau khi sản dịch đã hết hẳn ít nhất vài tuần.
Màu sắc & Tính chất	Thay đổi màu sắc rõ rệt theo 3 giai đoạn: * 3-5 ngày đầu: Đỏ tươi, có thể lẫn cục máu đông nhỏ. * 5-10 ngày tiếp: Chuyển sang màu hồng nhạt, rồi nâu, loãng hơn. * Sau 10 ngày đến 4-6 tuần: Chuyển sang màu vàng nhạt hoặc trắng kem.	Thường bắt đầu bằng máu đỏ tươi hoặc đỏ sẫm, tương tự như các kỳ kinh nguyệt trước đây. Không thay đổi màu sắc theo kiểu "nhạt dần" như sản dịch.
Số lượng	Nhiều trong những ngày đầu, sau đó giảm dần đều và hết hẳn.	Có thể nhiều hoặc ít hơn bình thường trong kỳ đầu tiên, nhưng có xu hướng "đều đặn" trong 3-7 ngày của chu kỳ.
Mùi	Mùi tanh nhẹ đặc trưng của máu, không hôi. (Nếu hôi là dấu hiệu nhiễm trùng).	Mùi máu kinh nguyệt quen thuộc (nếu có).

Việc phân biệt rõ ràng là rất quan trọng. Nếu bạn thấy máu đỏ tươi quay trở lại sau khi sản dịch đã chuyển sang màu nâu hoặc vàng, đó có thể là dấu hiệu bạn đã vận động quá sức, hoặc đó chính là kỳ kinh nguyệt đầu tiên của bạn.

2. Nguyên nhân chính ảnh hưởng đến sự trở lại của kinh nguyệt

Không có một "công thức" chung nào cho tất cả các mẹ. Thời điểm kinh nguyệt quay lại phụ thuộc gần như hoàn toàn vào một yếu tố: nội tiết tố, và yếu tố này lại bị chi phối mạnh mẽ bởi việc cho con bú.

2.1. "Thủ phạm" trì hoãn chính: Hormone Prolactin (khi cho con bú)

Khi mẹ cho con bú, cơ thể sẽ sản sinh ra một lượng lớn hormone prolactin. Hormone này có nhiệm vụ kích thích tuyến sữa tạo ra sữa. Đồng thời, prolactin cũng vô tình ức chế hoạt động của buồng trứng, ngăn cản quá trình rụng trứng.

Khi không có rụng trứng, sẽ không có kinh nguyệt.

Đây là lý do vì sao các mẹ nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn (cho bé bú theo nhu cầu, kể cả ban đêm) thường thấy kinh nguyệt trở lại rất muộn. Đây cũng được gọi là phương pháp "vô kinh do cho con bú" (LAM), một hình thức tránh thai tự nhiên (dù hiệu quả không phải là 100%).

2.2. Khi không cho con bú (hoặc cho bú không hoàn toàn)

Nếu mẹ không cho con bú, hoặc cho bé bú dặm thêm sữa công thức, nồng độ prolactin trong cơ thể sẽ không đủ cao và không liên tục. Khi đó, buồng trứng không còn bị ức chế và có thể bắt đầu quá trình rụng trứng trở lại sớm hơn nhiều.

Ngoài ra, các yếu tố khác như: Mức độ stress, chế độ dinh dưỡng, thời gian ngủ nghỉ, và cơ địa của mẹ cũng góp phần ảnh hưởng đến tốc độ phục hồi nội tiết tố.

2.3. Kinh nguyệt sau sinh bao lâu thì xuất hiện?

Tùy vào các nguyên nhân đã nêu ở trên, thời điểm kinh nguyệt trở lại sẽ rất khác nhau ở mỗi mẹ.

Trường hợp 1: Mẹ KHÔNG nuôi con bằng sữa mẹ

Nếu mẹ cho bé dùng sữa công thức hoàn toàn, kinh nguyệt có thể trở lại khá sớm. Kỳ kinh đầu tiên có thể xuất hiện chỉ sau 6 đến 12 tuần sau sinh. Một số mẹ thậm chí còn sớm hơn, chỉ 4-5 tuần sau sinh, ngay khi vừa hết sản dịch.

Trường hợp 2: Mẹ nuôi con bằng sữa mẹ HOÀN TOÀN

Đây là trường hợp khó đoán nhất. Nếu mẹ cho bé bú đều đặn (kể cả cữ đêm), kinh nguyệt có thể sẽ không xuất hiện trong suốt 6 tháng đầu, hoặc thậm chí 1 năm hoặc lâu hơn. Nhiều mẹ chỉ thấy kinh nguyệt quay lại sau khi bắt đầu cho bé ăn dặm (làm giảm số cữ bú) hoặc sau khi cai sữa hoàn toàn.

Trường hợp 3: Mẹ cho bú không hoàn toàn (vừa bú mẹ, vừa dặm sữa công thức)

Đây là tình huống "xen kẽ". Kinh nguyệt của mẹ có thể trở lại bất kỳ lúc nào, có thể là 3-6 tháng sau sinh, tùy thuộc vào tần suất cho con bú và phản ứng nội tiết của cơ thể.

Lưu ý quan trọng: Kỳ kinh đầu tiên có thể rất khác lạ. Có thể nó sẽ nặng hơn, kéo dài hơn, hoặc đau bụng hơn bình thường. Nhưng cũng có thể nó chỉ ra rất ít. Chu kỳ trong vài tháng đầu sau sinh cũng có thể rất không đều.

4. Dấu hiệu bất thường và khi nào cần đi khám?

Quá trình theo dõi sản dịch và kinh nguyệt sau sinh là cách tốt nhất để mẹ giám sát sức khỏe của mình. Hãy đi khám bác sĩ ngay nếu bạn gặp các dấu hiệu sau:

4.1. Bất thường về sản dịch (Trong 6 tuần đầu):

• Sản dịch có mùi hôi, tanh nồng: Đây là dấu hiệu "cờ đỏ" của nhiễm trùng hậu sản (viêm nội mạc tử cung).

• Sốt cao, đau bụng dưới dữ dội: Thường đi kèm với sản dịch hôi, là dấu hiệu nhiễm trùng nặng.

• Sản dịch ra máu đỏ tươi trở lại với lượng nhiều sau khi đã chuyển sang màu nâu/vàng.

• Có các cục máu đông lớn (to hơn quả bóng golf): Có thể là dấu hiệu sót nhau hoặc tử cung co hồi kém.

4.2. Bất thường về chảy máu (Sau 6 tuần):

• Chảy máu quá nhiều (Băng huyết thứ phát): Dấu hiệu là máu ướt đẫm 1 chiếc băng vệ sinh dày chỉ trong 1-2 giờ, kéo dài liên tục.

• Kinh nguyệt không trở lại sau 1 năm (nếu mẹ không cho con bú) hoặc quá 6 tháng sau khi đã cai sữa hoàn toàn.

• Đau bụng dữ dội trong kỳ kinh (đau hơn nhiều so với trước đây).

• Chu kỳ quá không đều (ví dụ: mất kinh vài tháng rồi lại có) sau khi đã có kinh trở lại được một thời gian.

Việc theo dõi sự trở lại của kinh nguyệt sau sinh cũng quan trọng như theo dõi các cột mốc phát triển của con. Không có gì phải lo lắng nếu kinh nguyệt của bạn trở lại sớm hơn hoặc muộn hơn người khác, vì nó phụ thuộc chủ yếu vào việc bạn có cho con bú hay không.

Điều quan trọng nhất là mẹ phải phân biệt được đâu là sản dịch (quá trình làm sạch) và đâu là kinh nguyệt (đánh dấu sự phục hồi). Hãy nhớ rằng, sản dịch phải nhạt màu và ít dần đi, trong khi kinh nguyệt là một dòng chảy máu mới. Bất cứ khi nào bạn cảm thấy không chắc chắn, hoặc nhận thấy các dấu hiệu bất thường như sốt, đau dữ dội, chảy máu quá nhiều hoặc có mùi hôi, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.
• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699