1. Tại sao mẹ sau sinh lại dễ bị táo bón tấn công?

Trước khi đi vào giải pháp, chúng ta cần thấu hiểu nguyên nhân gốc rễ để có cách xử lý triệt để. Táo bón sau sinh không tự nhiên sinh ra mà là hệ quả của sự cộng hưởng nhiều yếu tố thay đổi trong cơ thể người mẹ. Đầu tiên là sự thay đổi nội tiết tố. Nồng độ hormone Progesterone tăng cao trong thai kỳ và vẫn duy trì ở mức cao sau khi sinh làm giảm nhu động ruột, khiến quá trình di chuyển của phân trong đường ruột trở nên chậm chạp, dẫn đến việc nước bị tái hấp thu quá nhiều làm phân khô cứng.

Táo bón ở phụ nữ sau sinh là một dạng táo bón chức năng

Bên cạnh yếu tố nội tiết, sự chèn ép vật lý và tổn thương cơ thể cũng đóng vai trò quan trọng. Trong quá trình mang thai, tử cung lớn chèn ép lên đại tràng và trực tràng. Sau khi sinh, cơ bụng và cơ sàn chậu bị giãn rộng, yếu đi khiến lực rặn của mẹ bị giảm sút đáng kể. Đặc biệt, tâm lý "sợ đau" do vết khâu tầng sinh môn hoặc vết mổ khiến các mẹ có xu hướng nhịn đi vệ sinh, làm phân tích tụ lâu ngày càng trở nên to và cứng hơn. Ngoài ra, việc mất nước do sản xuất sữa cho con bú và chế độ ăn kiêng khem quá mức theo quan niệm dân gian (như chỉ ăn cơm khô, thịt kho mặn, kiêng rau, kiêng nước) chính là những đòn giáng mạnh khiến tình trạng táo bón trở nên trầm trọng.

2. Những "siêu thực phẩm" nhuận tràng tự nhiên mẹ nên ăn

Chìa khóa vàng để đẩy lùi táo bón nằm ở chất xơ. Chất xơ giúp làm tăng thể tích phân và làm mềm phân, kích thích nhu động ruột hoạt động hiệu quả. Nhóm thực phẩm đầu tiên mẹ cần ưu tiên là các loại rau xanh đậm màu. Rau lang, mồng tơi, rau đay hay rau chân vịt không chỉ cung cấp lượng chất xơ dồi dào mà còn chứa nhiều chất nhầy tự nhiên, hoạt động như một chất bôi trơn đường ruột giúp việc đi tiêu dễ dàng hơn. Mẹ có thể chế biến thành các món canh, luộc để vừa bổ sung chất xơ, vừa bổ sung nước cho cơ thể.

Mẹ có thể bổ sung thêm chất xơ có trong rau, củ, quả

Bên cạnh rau xanh, khoai lang được mệnh danh là "vua" trị táo bón. Trong củ khoai lang chứa một lượng lớn chất xơ không hòa tan và các vitamin nhóm B, C giúp kích thích tiêu hóa cực tốt. Ăn một củ khoai lang luộc hoặc hấp vào bữa phụ hoặc ăn kèm trong bữa chính là mẹo dân gian hiệu quả đã được khoa học chứng minh. Ngoài ra, các loại hạt ngũ cốc nguyên cám như gạo lứt, yến mạch, các loại đậu (đậu đen, đậu đỏ) cũng là nguồn cung cấp chất xơ và năng lượng tuyệt vời, thay thế cho gạo trắng tinh chế vốn ít chất xơ hơn.

Nhóm trái cây tươi cũng là trợ thủ đắc lực không thể thiếu. Đu đủ chín, chuối tiêu, thanh long, bơ và các loại quả mọng là những lựa chọn hàng đầu. Đu đủ chín chứa enzyme papain hỗ trợ tiêu hóa protein và làm mềm phân. Chuối cung cấp kali và chất xơ pectin giúp ổn định đường ruột. Một hũ sữa chua trộn với trái cây tươi mỗi ngày cũng là cách tuyệt vời để bổ sung lợi khuẩn (Probiotics), giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột, hỗ trợ quá trình lên men và tiêu hóa thức ăn diễn ra trơn tru hơn.

3. Mẹo ăn uống và uống nước đúng cách để "đánh bay" táo bón

Ăn đúng thực phẩm là chưa đủ, cách ăn uống như thế nào cũng quyết định hiệu quả điều trị. Một sai lầm phổ biến của các mẹ sau sinh là ăn quá nhiều đồ khô và ít nước canh. Để chống táo bón, mẹ cần thay đổi thói quen này bằng cách tăng cường các món nước. Hãy đảm bảo trong mỗi bữa cơm luôn có một bát canh rau lớn. Việc chia nhỏ các bữa ăn trong ngày (thay vì 3 bữa lớn thành 5-6 bữa nhỏ) cũng giúp giảm tải áp lực cho hệ tiêu hóa, giúp dạ dày và ruột làm việc nhịp nhàng hơn.

Nước uống đóng vai trò sống còn. Mẹ đang cho con bú cần lượng nước nhiều hơn người bình thường rất nhiều, vì một phần nước lớn trong cơ thể được dùng để tạo sữa. Nếu mẹ uống thiếu nước, cơ thể sẽ ưu tiên nước cho việc tạo sữa và rút cạn nước từ trong ruột già, khiến phân trở nên khô khốc như đá. Do đó, mẹ cần uống ít nhất 2,5 đến 3 lít nước mỗi ngày. Một mẹo nhỏ rất hiệu quả là hãy uống một cốc nước ấm lớn ngay sau khi ngủ dậy vào buổi sáng khi dạ dày còn rỗng. Động tác này giúp kích hoạt phản xạ dạ dày - ruột, báo hiệu cho đại tràng co bóp để đẩy chất thải ra ngoài.

Ngoài ra, mẹ cần hạn chế tối đa các thực phẩm gây táo bón hoặc kích thích đường ruột. Các món ăn chiên rán nhiều dầu mỡ, đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn thường rất khó tiêu. Các chất kích thích như trà đặc, cà phê, sô cô la không những gây mất nước (do lợi tiểu) mà còn có thể đi qua sữa mẹ làm bé khó ngủ, quấy khóc. Việc bổ sung viên sắt và canxi sau sinh cũng cần lưu ý, vì đây là hai vi chất gây nóng và táo bón. Mẹ nên uống nhiều nước khi dùng thuốc và tham khảo ý kiến bác sĩ để chọn loại thuốc hữu cơ dễ hấp thu hơn nếu tình trạng táo bón quá nặng.

4. Kết hợp vận động và thói quen sinh hoạt lành mạnh

Chế độ ăn uống cần được song hành với chế độ vận động hợp lý. Nhiều mẹ sau sinh có tâm lý kiêng cữ nằm một chỗ quá nhiều, điều này làm cho nhu động ruột bị ì ạch, lười hoạt động. Ngay khi sức khỏe cho phép (thường là 6-8 tiếng sau sinh thường và 24 tiếng sau sinh mổ), mẹ nên bắt đầu ngồi dậy và đi lại nhẹ nhàng quanh phòng. Khi về nhà, việc đi bộ nhẹ nhàng, tập các bài yoga phục hồi hoặc bài tập Kegel không chỉ giúp cơ thể nhanh về dáng mà còn massage, kích thích ruột co bóp đẩy phân xuống dưới.

Thiết lập một giờ đi vệ sinh cố định trong ngày (tốt nhất là buổi sáng) là cách "huấn luyện" lại đường ruột rất tốt. Dù không buồn đi, mẹ cũng nên tập ngồi vào toilet vào khung giờ đó để tạo phản xạ có điều kiện. Khi đi vệ sinh, mẹ có thể sử dụng một chiếc ghế nhỏ để kê chân sao cho đầu gối cao hơn hông. Tư thế ngồi xổm giả lập này giúp làm thẳng góc trực tràng - hậu môn, giúp phân đi ra dễ dàng hơn mà không cần phải dùng quá nhiều sức rặn, giảm đau đớn cho vết thương tầng sinh môn.

Cuối cùng, đừng bao giờ nhịn đi vệ sinh khi có nhu cầu. Cảm giác buồn đi tiểu là tín hiệu tự nhiên của cơ thể, nếu mẹ cố tình lờ đi vì sợ đau hay bận chăm con, phản xạ này sẽ dần mất đi, nước trong phân sẽ bị hút ngược trở lại làm phân cứng hơn và táo bón sẽ trở thành mạn tính. Nếu tình trạng táo bón kéo dài kèm theo đau bụng dữ dội, đi ngoài ra máu tươi hoặc có búi trĩ sa ra ngoài, mẹ cần đến gặp bác sĩ để được thăm khám và có phương án can thiệp y tế phù hợp, tránh tự ý dùng thuốc nhuận tràng bừa bãi.

Táo bón sau sinh tuy là vấn đề thường gặp nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và đẩy lùi bằng một lối sống khoa học. Không cần những liều thuốc đắt tiền, chính những bữa ăn giàu rau xanh, thói quen uống đủ nước và sự vận động nhẹ nhàng mỗi ngày là chìa khóa vàng giúp mẹ phục hồi hệ tiêu hóa. Hãy lắng nghe cơ thể, chăm sóc bản thân thật tốt từ những điều nhỏ nhất, vì một người mẹ khỏe mạnh, thoải mái tinh thần mới có thể mang lại dòng sữa ngọt ngào và sự chăm sóc tốt nhất cho thiên thần nhỏ của mình.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699