1. Co hồi tử cung là gì?

Co hồi tử cung là quá trình tử cung co bóp để trở về kích thước và vị trí ban đầu sau khi sinh con. Trong thai kỳ, tử cung phát triển lớn gấp nhiều lần để chứa thai nhi, nhau thai và nước ối. Sau sinh, tử cung bắt đầu co bóp mạnh mẽ để đẩy sản dịch (máu, mô và chất nhầy) ra ngoài và thu nhỏ dần. Quá trình này thường kéo dài từ 6 đến 8 tuần, tùy thuộc vào cơ địa và tình trạng sức khỏe của sản phụ. Co hồi tử cung không chỉ giúp tử cung trở về trạng thái bình thường mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa xuất huyết sau sinh, một trong những biến chứng nguy hiểm.

Co hồi tử cung là quá trình tử cung co bóp để trở về kích thước và vị trí ban đầu sau khi sinh con

Sau khi sinh, hormone oxytocin được cơ thể tiết ra tự nhiên (đặc biệt khi mẹ cho con bú) kích thích các cơ tử cung co bóp. Những cơn co này giúp tử cung thu nhỏ, đồng thời làm co các mạch máu tại vị trí nhau bám, giảm nguy cơ chảy máu quá mức. Trong vài ngày đầu sau sinh, tử cung giảm kích thước đáng kể, từ khoảng kích thước của một quả bưởi xuống còn bằng quả cam sau khoảng 2 tuần. Đến khoảng 6 tuần sau sinh, tử cung thường trở về kích thước gần giống trước khi mang thai.

2. Dấu hiệu bình thường của co hồi tử cung

• Đau co bóp tử cung (afterpains)

Sản phụ thường cảm thấy các cơn đau co bóp tử cung, đặc biệt trong 2-3 ngày đầu sau sinh. Những cơn đau này tương tự như đau bụng kinh, thường xuất hiện khi mẹ cho con bú do oxytocin kích thích tử cung co bóp mạnh hơn. Đau co bóp thường nhẹ hoặc trung bình và giảm dần sau vài ngày.

• Sản dịch

Sản dịch là hiện tượng tiết dịch từ tử cung, bao gồm máu, mô và chất nhầy. Trong vài ngày đầu, sản dịch có màu đỏ tươi, sau đó chuyển sang màu nâu hoặc hồng nhạt, và cuối cùng là màu vàng hoặc trắng trong khoảng 2-6 tuần. Lượng sản dịch giảm dần theo thời gian là dấu hiệu cho thấy tử cung đang co hồi tốt.

• Tử cung giảm kích thước

Sản phụ có thể cảm nhận được tử cung cứng lại và nhỏ dần khi sờ vào bụng dưới. Trong vài ngày đầu, tử cung thường nằm ngay dưới rốn, và sau khoảng 1-2 tuần, nó sẽ giảm xuống dưới khung chậu, khó cảm nhận bằng tay.

• Cảm giác khó chịu nhẹ

Một số sản phụ có thể cảm thấy hơi khó chịu ở vùng bụng dưới hoặc cảm giác nặng nề trong khung chậu khi tử cung co bóp. Đây là dấu hiệu bình thường và thường không kéo dài.

3. Dấu hiệu bất thường của co hồi tử cung

Mặc dù co hồi tử cung là quá trình tự nhiên, một số dấu hiệu bất thường có thể báo hiệu các vấn đề nghiêm trọng. Sản phụ cần chú ý và tìm kiếm sự can thiệp y tế ngay nếu gặp các triệu chứng sau:

• Chảy máu quá nhiều (xuất huyết sau sinh)

Nếu sản dịch có lượng lớn bất thường, cần thay băng vệ sinh mỗi giờ hoặc xuất hiện các cục máu đông lớn hơn quả bóng golf, đây có thể là dấu hiệu tử cung không co hồi tốt, dẫn đến xuất huyết. Xuất huyết sau sinh là tình trạng nguy hiểm, cần được xử lý ngay lập tức.

• Sản dịch có mùi hôi hoặc màu bất thường

Sản dịch có mùi hôi khó chịu, màu xanh hoặc vàng đậm, hoặc kèm theo mủ có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng tử cung (viêm nội mạc tử cung). Tình trạng này thường đi kèm với sốt, đau bụng dữ dội hoặc cảm giác mệt mỏi nghiêm trọng.

• Đau bụng dữ dội hoặc kéo dài

Nếu cơn đau co bóp tử cung quá mạnh, không giảm sau vài ngày, hoặc kèm theo đau lan tỏa khắp bụng, đây có thể là dấu hiệu của biến chứng như tụ máu trong tử cung, nhiễm trùng, hoặc sót nhau thai.

• Sốt hoặc ớn lạnh

Sốt trên 38°C, ớn lạnh hoặc mệt mỏi bất thường sau sinh có thể liên quan đến nhiễm trùng tử cung hoặc các vấn đề khác, cần được bác sĩ kiểm tra ngay.

• Tử cung không co hồi đúng cách

Nếu sau 1-2 tuần, sản phụ vẫn cảm nhận tử cung to bất thường hoặc không thấy giảm kích thước, đây có thể là dấu hiệu của tình trạng đờ tử cung hoặc sót nhau thai, làm cản trở quá trình co hồi.

4. Cách chăm sóc để hỗ trợ co hồi tử cung

• Khuyến khích cho con bú sữa mẹ thường xuyên

Việc cho con bú sữa mẹ không chỉ mang lại lợi ích dinh dưỡng cho bé mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ co hồi tử cung. Khi bé bú, cơ thể mẹ tiết ra hormone oxytocin, kích thích tử cung co bóp mạnh mẽ hơn, giúp đẩy sản dịch ra ngoài và thu nhỏ kích thước tử cung. Sản phụ nên cho bé bú sớm, ngay trong giờ đầu sau sinh nếu có thể, và duy trì bú theo nhu cầu của bé, thường là 8-12 lần mỗi ngày. 

Việc cho con bú sữa mẹ đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ co hồi tử cung

• Đảm bảo nghỉ ngơi đầy đủ và hạn chế hoạt động nặng

Nghỉ ngơi là yếu tố then chốt để cơ thể phục hồi sau sinh, đặc biệt là trong 6-8 tuần đầu khi tử cung đang co hồi. Sản phụ nên tránh các hoạt động nặng như nâng vật nặng, làm việc nhà quá sức, hoặc đứng quá lâu, vì những hoạt động này có thể gây áp lực lên tử cung, làm chậm quá trình co hồi và tăng nguy cơ xuất huyết. Hãy ưu tiên nằm nghỉ hoặc ngồi thư giãn khi có thể, đồng thời nhờ người thân hỗ trợ chăm sóc bé và công việc gia đình. 

• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và uống đủ nước

Chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp cung cấp năng lượng và dưỡng chất cần thiết để cơ thể phục hồi, đồng thời hỗ trợ quá trình co hồi tử cung. Sản phụ nên ăn các thực phẩm giàu protein như thịt nạc, cá, trứng, đậu, và các loại hạt để thúc đẩy tái tạo mô. Các thực phẩm giàu sắt như rau xanh đậm, gan động vật, hoặc thực phẩm bổ sung sắt (theo chỉ định bác sĩ) giúp bù lại lượng máu mất đi trong quá trình sinh nở. Ngoài ra, vitamin C từ trái cây như cam, kiwi, hoặc ổi hỗ trợ hấp thu sắt và tăng cường sức đề kháng. Uống đủ nước, khoảng 2-3 lít mỗi ngày, giúp duy trì quá trình đào thải sản dịch và ngăn ngừa táo bón, vốn có thể gây áp lực lên tử cung. 

• Massage tử cung nhẹ nhàng theo hướng dẫn

Massage bụng nhẹ nhàng là một phương pháp hiệu quả để kích thích tử cung co bóp, đặc biệt trong vài ngày đầu sau sinh. Sản phụ có thể thực hiện massage bằng cách dùng các ngón tay xoa nhẹ vùng bụng dưới theo chiều kim đồng hồ, tập trung vào khu vực ngay dưới rốn, nơi tử cung đang co hồi. Động tác này giúp tăng cường lưu thông máu, hỗ trợ tử cung đẩy sản dịch ra ngoài và giảm nguy cơ tụ máu. Tuy nhiên, massage cần được thực hiện nhẹ nhàng và đúng cách, lý tưởng nhất là dưới sự hướng dẫn của nhân viên y tế để tránh gây tổn thương. Nếu cảm thấy đau hoặc khó chịu khi massage, hãy dừng lại và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Co hồi tử cung là một quá trình tự nhiên và quan trọng giúp cơ thể sản phụ phục hồi sau sinh. Hiểu rõ các dấu hiệu bình thường và bất thường sẽ giúp các bà mẹ tự tin hơn trong việc chăm sóc bản thân và nhận biết sớm các vấn đề tiềm ẩn. Bằng cách nghỉ ngơi đầy đủ, cho con bú thường xuyên, và theo dõi sức khỏe cẩn thận, sản phụ có thể hỗ trợ quá trình co hồi tử cung diễn ra suôn sẻ. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, đừng ngần ngại liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. Với sự chăm sóc đúng cách, cơ thể sẽ nhanh chóng hồi phục, giúp sản phụ sẵn sàng cho hành trình làm mẹ đầy ý nghĩa.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
• Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội. 
• Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699