1. Thủng ruột ở trẻ – Tai biến ngoại khoa nguy hiểm cần được hiểu đúng

Thủng ruột là tình trạng xuất hiện một lỗ thủng trên thành ruột non hoặc ruột già, làm phá vỡ sự toàn vẹn của ống tiêu hóa. Khi lỗ thủng này xuất hiện, dịch tiêu hóa, thức ăn, và đặc biệt là hàng tỷ vi khuẩn cư trú trong đường ruột sẽ tràn ra khoang bụng (ổ phúc mạc). Bình thường, khoang bụng là một môi trường vô khuẩn tuyệt đối. Sự xâm nhập ồ ạt của các chất bẩn và vi khuẩn từ ruột sẽ gây ra phản ứng viêm nhiễm dữ dội, được gọi là viêm phúc mạc. Nếu không được ngăn chặn kịp thời, vi khuẩn sẽ nhanh chóng xâm nhập vào máu gây nhiễm trùng huyết, dẫn đến suy đa tạng và tử vong trong thời gian ngắn.

Thủng ruột ở trẻ khó chẩn đoán ở trẻ nhỏ

Ở người lớn, thủng ruột thường dễ chẩn đoán hơn do bệnh nhân có thể mô tả chính xác vị trí và tính chất cơn đau. Nhưng ở trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ chưa biết nói hoặc khả năng diễn đạt còn hạn chế, việc chẩn đoán trở thành một thách thức lớn. Trẻ thường chỉ biết khóc, quấy, hoặc chỉ tay vào bụng một cách mơ hồ. Hơn nữa, sức đề kháng của trẻ còn yếu, nên tình trạng nhiễm trùng thường diễn tiến nhanh và nặng nề hơn người lớn rất nhiều. Nguyên nhân gây thủng ruột ở trẻ cũng rất đa dạng, có thể do bệnh lý (như biến chứng của thương hàn, lồng ruột hoại tử, viêm ruột hoại tử ở trẻ sơ sinh) hoặc do tai nạn sinh hoạt (nuốt phải dị vật sắc nhọn, nuốt pin cúc áo, chấn thương bụng kín).

2. Những dấu hiệu khởi phát dễ bị nhầm lẫn và bỏ qua

Giai đoạn đầu của thủng ruột là giai đoạn "vàng" để cứu chữa, nhưng cũng là lúc các triệu chứng dễ gây nhầm lẫn nhất. Dấu hiệu đầu tiên và thường xuyên nhất là đau bụng. Tuy nhiên, cơn đau ban đầu có thể không quá dữ dội mà chỉ âm ỉ hoặc đau quặn từng cơn, khiến cha mẹ lầm tưởng trẻ bị rối loạn tiêu hóa do ăn uống. Trẻ có thể vẫn chơi ngoan giữa các cơn đau hoặc chỉ hơi nhăn nhó, khiến phụ huynh chủ quan. Đặc biệt ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, biểu hiện đau bụng chỉ đơn giản là những cơn khóc thét vô cớ, co chân lên bụng, mặt tái đi, sau đó lại nín, làm cha mẹ nghĩ rằng bé bị đầy hơi hay "khóc dạ đề".

Một dấu hiệu khác rất dễ bị bỏ qua là tình trạng sốt nhẹ. Khi vi khuẩn mới bắt đầu tràn ra ổ bụng, cơ thể trẻ có thể phản ứng bằng mức nhiệt độ vừa phải, khoảng 37.5 đến 38 độ C. Mức sốt này thường không làm cha mẹ lo lắng bằng sốt cao, nên họ thường tự cho con uống thuốc hạ sốt và theo dõi tại nhà. Kèm theo đó, trẻ có thể có biểu hiện chán ăn, bỏ bú, mệt mỏi, lờ đờ, ít vận động hơn ngày thường. Một số trẻ có thể buồn nôn hoặc nôn trớ vài lần ra thức ăn. Chính những triệu chứng có vẻ "bình thường" và giống với các bệnh vặt này đã che giấu đi một thảm họa đang âm thầm diễn ra trong ổ bụng của bé.

3. Khi cơn đau trở nên dữ dội và toàn thân suy sụp

Nếu không được phát hiện ở giai đoạn đầu, tình trạng thủng ruột sẽ tiến triển sang giai đoạn viêm phúc mạc toàn thể với các triệu chứng rầm rộ và nguy kịch hơn. Lúc này, cơn đau bụng của trẻ sẽ thay đổi tính chất. Trẻ đau liên tục, dữ dội, đau đến mức không dám cử động mạnh, không dám ho hay thở sâu. Bụng trẻ trở nên căng cứng, sờ vào thấy cứng như gỗ và trẻ sẽ phản ứng gạt tay cha mẹ ra ngay khi chạm nhẹ vào bụng. Đây là phản ứng co cứng thành bụng – một dấu hiệu kinh điển của tình trạng bụng ngoại khoa. Trẻ thường nằm im ở tư thế "cò súng" (nằm nghiêng, hai chân co gập sát vào bụng) để làm chùng cơ bụng và giảm đau.

Bên cạnh đau bụng, tình trạng nôn mửa sẽ xuất hiện dày đặc hơn. Trẻ nôn ra dịch màu xanh rêu hoặc vàng đậm (dịch mật, dịch ruột) do ruột bị liệt cơ năng, không còn nhu động để đẩy dịch xuống dưới. Đồng thời, trẻ sẽ có biểu hiện bí trung đại tiện (không đánh rắm, không đi ngoài được), bụng chướng căng lên như cái trống.

Về toàn thân, tình trạng nhiễm trùng nhiễm độc biểu hiện rất rõ. Trẻ sốt cao rét run, môi khô, lưỡi bẩn, hơi thở hôi. Nghiêm trọng hơn là các dấu hiệu của sốc: da tái nhợt, vã mồ hôi lạnh, chân tay lạnh, mạch đập nhanh nhưng yếu, huyết áp tụt, mắt trũng sâu do mất nước và trẻ rơi vào trạng thái lơ mơ hoặc hôn mê. Khi xuất hiện những dấu hiệu này, tính mạng của trẻ đang được tính bằng từng phút.

4. Cha mẹ cần làm gì để can thiệp kịp thời?

Đối với thủng ruột, thời gian là yếu tố sống còn. Việc can thiệp phẫu thuật càng sớm thì cơ hội sống sót và hồi phục của trẻ càng cao, nguy cơ để lại di chứng càng thấp. Do đó, ngay khi nhận thấy trẻ có các dấu hiệu đau bụng bất thường kéo dài, nôn dịch xanh vàng hoặc bụng căng cứng, cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện có chuyên khoa ngoại nhi ngay lập tức. Tuyệt đối không được chần chừ ở nhà để theo dõi thêm hoặc tự ý mua thuốc điều trị.

Nếu thấy các dấu hiệu bất thường, cha mẹ cần cho con đi khám 

Trong quá trình đưa trẻ đi cấp cứu, có một nguyên tắc tối quan trọng mà cha mẹ phải tuân thủ: Tuyệt đối không cho trẻ ăn hay uống bất cứ thứ gì, kể cả nước lọc hay sữa. Việc nạp thêm thức ăn, nước uống vào lúc này sẽ làm tăng áp lực trong dạ dày và ruột, khiến dịch tiêu hóa trào ra ổ bụng nhiều hơn qua lỗ thủng, làm tình trạng nhiễm trùng thêm trầm trọng. Hơn nữa, việc để dạ dày rỗng là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo an toàn khi gây mê phẫu thuật cấp cứu sau đó.

Ngoài ra, cha mẹ không được tự ý cho trẻ uống thuốc giảm đau hoặc thuốc cầm tiêu chảy khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Thuốc giảm đau có thể làm lu mờ các triệu chứng, khiến trẻ tạm thời thấy dễ chịu nhưng thực chất bệnh vẫn đang tiến triển, làm bác sĩ khó chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh. Thuốc cầm tiêu chảy làm giảm nhu động ruột, gây ứ đọng chất độc và vi khuẩn, khiến tình trạng chướng bụng và nhiễm độc nặng nề hơn. Hãy giữ trẻ ở tư thế nằm thoải mái nhất, hạn chế bế xốc hay rung lắc mạnh vùng bụng và nhanh chóng di chuyển đến cơ sở y tế.

Thủng ruột ở trẻ em là một tình trạng cấp cứu nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể cứu chữa nếu được phát hiện sớm. Ranh giới giữa sự an toàn và nguy kịch đôi khi chỉ nằm ở sự nhạy bén của cha mẹ trước những cơn đau bụng của con. Đừng bao giờ chủ quan với bất kỳ cơn đau bụng nào kéo dài, đặc biệt khi kèm theo nôn dịch lạ, sốt và bụng căng cứng. Sự cẩn trọng, quan sát tỉ mỉ và hành động quyết liệt đưa con đi khám kịp thời của cha mẹ chính là "liều thuốc" đầu tiên và quan trọng nhất để bảo vệ sinh mệnh cho con trước biến cố sức khỏe nghiêm trọng này.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699