Dấu hiệu trẻ thiếu hormone tăng trưởng cha mẹ phải biết sớm!

1. Nguyên nhân gây trẻ thiếu hormone tăng trưởng

Hormone tăng trưởng (GH - Growth Hormone) do thuỳ trước tuyến yên sản xuất, giữ vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình phát triển của cơ thể. GH kích thích tăng sinh tế bào, phân bào, tái tạo mô, thúc đẩy quá trình trao đổi chất như tổng hợp protein, chuyển hóa chất béo và glucose. Đặc biệt, GH giúp xương phát triển từ sơ sinh tới dậy thì, hỗ trợ phục hồi sau chấn thương, bệnh tật, đồng thời góp phần điều hoà sản xuất hồng cầu và tăng khối cơ.

Thiếu hormone tăng trưởng là một rối loạn nội tiết quan trọng, khiến trẻ chậm lớn, lùn hơn so với chuẩn, ảnh hưởng đến cả thể chất lẫn tinh thần. Tỷ lệ gặp tình trạng này vào khoảng 1/3.500 – 1/4.000 trẻ, trong khi thể nhẹ có thể gặp nhiều hơn, khoảng 1/2.000 trẻ. Nguyên nhân có thể bao gồm:

Bẩm sinh: Do bất thường cấu trúc não trước, tuyến yên bất sản hoặc giảm sản ngay từ thời kỳ bào thai, dẫn đến giảm tiết hormone tăng trưởng.
Bệnh lý u não: Xuất hiện u vùng dưới đồi, u tuyến yên, làm chèn ép hoặc phá huỷ mô tuyến yên, cản trở sản xuất GH.
Chấn thương sọ não: Tổn thương cơ học có thể làm ảnh hưởng trực tiếp đến tuyến yên hoặc các vùng kiểm soát hormone trong não.
Tác động từ điều trị: Chiếu xạ điều trị các khối u ở vùng sọ, mũi họng, hốc mắt… có thể gây tổn thương tuyến yên, làm suy giảm sản xuất GH.
Nhiễm trùng thần kinh trung ương: Các tác nhân như vi khuẩn, virus, nấm có thể gây viêm, tổn thương nhu mô não, ảnh hưởng đến vùng sản xuất hormone.

Hormone tăng trưởng (GH - Growth Hormone) do thuỳ trước tuyến yên sản xuất

2. Dấu hiệu trẻ thiếu hormone tăng trưởng

Trẻ bị thiếu hormone tăng trưởng (GH) thường có chiều cao thấp hơn đáng kể so với các bạn cùng tuổi, với chỉ số chiều cao dưới -2SD so với chuẩn tăng trưởng quần thể bình thường. Gương mặt trẻ có xu hướng tròn, non nớt, do giảm sản vùng mặt giữa. Ngoài ra, trẻ thường có tay chân nhỏ, dương vật nhỏ ở bé trai, và đôi khi có nhiều mỡ tập trung ở vùng bụng, khiến vóc dáng trông mũm mĩm dù tỷ lệ cơ thể vẫn cân đối.

Ở những trẻ mắc phải tình trạng thiếu hormone tăng trưởng trong giai đoạn muộn hơn của cuộc đời – ví dụ sau chấn thương sọ não hoặc do u não – các dấu hiệu có thể khác, điển hình là dậy thì muộn, chậm phát triển tình dục, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tâm sinh lý.

Bên cạnh những dấu hiệu hình thể, trẻ thiếu GH cũng thường gặp các triệu chứng mệt mỏi kéo dài, khả năng chịu đựng kém, dễ cảm thấy nhạy cảm với nhiệt độ nóng hoặc lạnh.

Về mặt tinh thần, trẻ có thể xuất hiện triệu chứng tâm lý như trầm cảm, lo âu, kém tập trung, trí nhớ suy giảm hoặc dễ thay đổi cảm xúc, ảnh hưởng đến học tập và chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán thiếu hormone tăng trưởng thường bao gồm các phương pháp:

Xét nghiệm máu: Đo nồng độ GH và các hormone liên quan. Do GH biến đổi theo thời gian trong ngày, các xét nghiệm tĩnh thường không đủ tin cậy. Vì vậy, bác sĩ thường chỉ định các test kích thích như test dung nạp insulin, test glucagon hoặc test vận động để xác định chính xác khả năng tiết GH của cơ thể.
Chụp X-quang xương: Giúp đánh giá mức độ trưởng thành xương, xác định tuổi xương so với tuổi thật của trẻ.
Chụp MRI tuyến yên và vùng dưới đồi: Được chỉ định nếu nghi ngờ bất thường như u tuyến yên, khối u vùng dưới đồi hoặc tổn thương cấu trúc não, nhằm xác định nguyên nhân bẩm sinh hay mắc phải của tình trạng thiếu hormone tăng trưởng.

3. Cha mẹ nên làm gì?

Khi nghi ngờ trẻ có dấu hiệu thiếu hormone tăng trưởng, cha mẹ cần thật bình tĩnh và chủ động theo dõi để giúp con được can thiệp kịp thời. Dưới đây là những việc quan trọng cha mẹ nên làm:

Theo dõi chiều cao, cân nặng thường xuyên: Ghi lại số đo mỗi 3–6 tháng, so sánh với biểu đồ tăng trưởng chuẩn WHO để sớm phát hiện bất thường.
Chủ động đưa trẻ đi khám: Nếu thấy trẻ thấp lùn hơn nhiều so với bạn bè, tốc độ tăng trưởng chậm, hoặc có dấu hiệu bất thường về sức khỏe, cha mẹ nên đưa trẻ đến khám chuyên khoa nội tiết – nhi để được đánh giá và làm các xét nghiệm cần thiết.
Bổ sung vi chất đầy đủ: Đảm bảo trẻ được ăn uống đủ canxi, vitamin D, kẽm, protein… giúp xương phát triển tối ưu, hỗ trợ quá trình tăng trưởng chiều cao.
Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc kích thích tăng trưởng: Thuốc tăng trưởng chỉ được sử dụng khi có chỉ định chặt chẽ của bác sĩ, tránh gây hại cho sức khỏe của trẻ.

Cha mẹ cần thật bình tĩnh và chủ động theo dõi để giúp con được can thiệp kịp thời

Thiếu hormone tăng trưởng có thể điều trị được nếu phát hiện sớm và can thiệp đúng lúc. Cha mẹ nên theo dõi chiều cao, cân nặng và các biểu hiện bất thường của trẻ. Đừng ngần ngại cho bé đi khám chuyên khoa nếu nghi ngờ bé chậm phát triển so với bạn bè đồng trang lứa.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699