Khi nào nên dùng thuốc nhỏ tai cho bé? Dấu hiệu cảnh báo cần đưa trẻ đi khám

1. Vấn đề về tai ở trẻ – Hiện tượng phổ biến nhưng tuyệt đối không chủ quan

Hệ thống tai - mũi - họng của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có cấu trúc giải phẫu chưa hoàn thiện. Đặc biệt, vòi nhĩ, là chiếc ống nhỏ nối phần tai giữa với họng của bé, có đặc điểm là rất ngắn, hẹp và nằm ngang hơn so với người lớn. Chính cấu trúc này tạo thành một "con đường" thuận lợi khiến cho vi khuẩn và virus từ mũi họng (khi bé bị cảm lạnh, sổ mũi, viêm VA) rất dễ dàng xâm nhập ngược dòng vào tai giữa, gây ra tình trạng viêm nhiễm và tụ mủ.

Cha mẹ có thể nhận thấy bé đang gặp vấn đề ở tai qua một số biểu hiện rất đặc trưng, dù bé chưa biết nói để than phiền.

Bé đột ngột quấy khóc dữ dội, khóc thét lên, khó dỗ nín. Cơn đau thường tăng lên khi bé nằm xuống, vì tư thế này làm tăng áp lực lên màng nhĩ đang bị viêm.
Bé thường xuyên đưa tay lên kéo, giật mạnh, dụi hoặc ngoáy vào bên tai bị đau.
Sốt là một triệu chứng rất thường gặp, có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao vọt lên 39-40°C khi tai bị nhiễm trùng nặng.
Bé bỏ bú, bú kém, hoặc đang bú thì ngưng lại khóc thét. Nguyên nhân là hành động mút và nuốt làm thay đổi áp suất trong tai, gây đau nhói.
Dấu hiệu rất nghiêm trọng là thấy có dịch bất thường chảy ra từ tai. Dịch này có thể là mủ màu vàng, dịch trong, hoặc đôi khi có lẫn máu.
Trẻ có thể phản ứng kém với âm thanh, gọi không quay đầu như mọi khi, hoặc trẻ lớn hơn có thể đi loạng choạng, mất thăng bằng do viêm nhiễm ảnh hưởng đến cơ quan tiền đình.

Mặc dù đau tai là phổ biến, việc tự ý xử lý lại vô cùng nguy hiểm. Màng nhĩ của bé là một màng mỏng manh, có vai trò bảo vệ tai giữa và truyền dẫn âm thanh. Nếu mẹ tự ý nhỏ thuốc vào tai bé trong khi màng nhĩ không may đã bị thủng (do nhiễm trùng hoặc do cố gắng ngoáy tai), thuốc có thể đi thẳng vào tai giữa, phá hủy các tế bào thần kinh thính giác, gây điếc vĩnh viễn. Vì vậy, việc hiểu rõ nguyên nhân và biết khi nào CẦN đi khám là điều tối quan trọng.

2. Các nguyên nhân thực sự gây đau tai ở trẻ

Khi bé đau tai, cha mẹ thường nghĩ ngay đến "viêm tai" và muốn dùng thuốc nhỏ. Tuy nhiên, có rất nhiều nguyên nhân gây đau tai, và mỗi nguyên nhân có một cách điều trị hoàn toàn khác nhau mà chỉ bác sĩ mới có thể xác định thông qua dụng cụ chuyên dụng (đèn nội soi tai).

Nguyên nhân phổ biến nhất gây đau tai và sốt ở trẻ em là viêm tai giữa cấp (VTG). Đây là tình trạng nhiễm trùng (do virus hoặc vi khuẩn) xảy ra ở khoang tai giữa, tức là khu vực nằm phía sau màng nhĩ. Mủ và dịch viêm tích tụ lại đây, đẩy căng màng nhĩ gây đau đớn dữ dội. Trong trường hợp này, thuốc nhỏ tai gần như không có tác dụng vì chúng không thể xuyên qua màng nhĩ để vào ổ nhiễm trùng. Bác sĩ thường sẽ chỉ định kháng sinh đường uống.

Một nguyên nhân khác là viêm tai ngoài (còn gọi là bệnh của người đi bơi). Đây là tình trạng nhiễm trùng ở ống tai, tức là phần bên ngoài màng nhĩ. Bệnh này thường do nước đọng lại sau khi tắm hoặc bơi lội, tạo môi trường ẩm ướt cho vi khuẩn, nấm phát triển. Khi bị viêm tai ngoài, bé sẽ rất đau khi chạm vào vành tai. Đây chính là trường hợp mà thuốc nhỏ tai có chứa kháng sinh và kháng viêm được chỉ định chính.

Đôi khi, nguyên nhân chỉ đơn giản là tắc nghẽn ráy tai. Ráy tai bị tích tụ quá nhiều, bị đẩy sâu vào trong và cứng lại, có thể gây áp lực lên màng nhĩ, gây đau, ù tai và làm giảm thính lực. Tự ý dùng tăm bông để lấy không những đẩy ráy vào sâu hơn mà còn có nguy cơ chọc thủng màng nhĩ.

Cha mẹ cũng cần lưu ý đến khả năng dị vật trong tai. Trẻ em rất tò mò và có thể vô tình nhét một vật nhỏ như hạt cườm, mẩu đồ chơi, hạt thức ăn vào tai mà không nói cho người lớn biết. Vật này sẽ gây đau, viêm và nhiễm trùng nếu không được gắp ra kịp thời.

Cuối cùng, một nguyên nhân thường bị bỏ sót là đau tai quy chiếu. Cơn đau mà bé cảm nhận ở tai có thể không xuất phát từ tai, mà là do mọc răng, viêm amidan, hoặc viêm họng. Các dây thần kinh ở vùng hàm họng và tai có liên quan mật thiết, khiến cơn đau từ nướu hoặc họng "lan" đến tai.

Tất cả các tình trạng này đều có thể khiến bé đau và dụi tai, nhưng cách điều trị hoàn toàn khác nhau. Dùng thuốc nhỏ tai của viêm tai ngoài để trị viêm tai giữa là vô ích. Dùng tăm bông cố lấy ráy tai bị tắc có thể đẩy dị vật vào sâu hơn. Đó là lý do vì sao không bao giờ được tự ý hành động mà không có chẩn đoán.

3. Khi nào thực sự nên dùng thuốc nhỏ tai cho bé?

Đây là câu hỏi then chốt. Câu trả lời ngắn gọn và quan trọng nhất là: CHỈ DÙNG khi có chỉ định chính xác của bác sĩ sau khi đã thăm khám và soi tai.

Cha mẹ cần lưu ý khi dùng thuốc nhỏ tai cho bé

Không có một loại thuốc nhỏ tai "thần thánh" nào trị được mọi bệnh về tai. Tự ý mua và sử dụng thuốc nhỏ tai cho bé là một hành động cực kỳ mạo hiểm. Cha mẹ tuyệt đối không được dùng thuốc nhỏ tai của người lớn, thuốc nhỏ mắt (dù có chữ "kháng sinh"), hoặc các loại thuốc còn thừa từ lần ốm trước.

Bác sĩ là người duy nhất có thể đưa ra quyết định này sau khi đã dùng đèn nội soi để kiểm tra:

Màng nhĩ của bé có nguyên vẹn không?
Màng nhĩ có bị phồng đỏ (dấu hiệu viêm tai giữa) không?
Ống tai có bị sưng, đỏ (dấu hiệu viêm tai ngoài) không?
Có dị vật hay ráy tai bị tắc không?
Màng nhĩ có bị thủng không?

Dựa trên những gì quan sát được, bác sĩ sẽ quyết định có kê thuốc nhỏ hay không và kê loại nào. Nếu bé bị viêm tai ngoài, bác sĩ sẽ kê thuốc nhỏ tai chứa kháng sinh (để diệt vi khuẩn) và có thể kèm corticosteroid (để giảm sưng, viêm, ngứa). Nếu bé bị viêm tai giữa cấp, phác đồ chính sẽ là kháng sinh đường uống; bác sĩ có thể kê thêm thuốc nhỏ tai chứa chất gây tê tại chỗ (nếu màng nhĩ chưa thủng) để giảm đau tạm thời.

Trường hợp đặc biệt nguy hiểm là khi màng nhĩ đã bị thủng do nhiễm trùng (để mủ thoát ra). Lúc này, bác sĩ sẽ phải cân nhắc cực kỳ cẩn thận và có thể kê một loại thuốc nhỏ tai chuyên dụng, không chứa các chất độc hại cho ốc tai. Tự ý nhỏ thuốc thông thường vào tai khi màng nhĩ thủng là nguyên nhân hàng đầu gây điếc vĩnh viễn ở trẻ em.

Nếu bé bị tắc ráy tai, bác sĩ có thể kê các loại thuốc nhỏ làm mềm ráy tai chuyên dụng, hướng dẫn mẹ nhỏ vài ngày, sau đó bé sẽ quay lại phòng khám để bác sĩ dùng dụng cụ hút hoặc gắp ráy tai ra một cách an toàn.

4. Cách xử lý an toàn tại nhà và dấu hiệu cảnh báo cần đi khám

Cách xử lý tốt nhất tại nhà là tập trung vào việc giảm đau an toàn và nhanh chóng đưa bé đi khám

Tuyệt đối không làm những việc sau: Cha mẹ không được tự ý nhỏ bất cứ dung dịch gì vào tai bé, bao gồm cả thuốc nhỏ của người lớn, thuốc gia truyền, oxy già, dầu, hay các loại lá cây... cũng không được dùng tăm bông, que kim loại, hoặc bất kỳ vật nhọn nào để ngoáy, lấy ráy tai cho bé. Những hành động này không những không chữa được bệnh mà còn có nguy cơ cao gây tổn thương, rách màng nhĩ và đẩy nhiễm trùng vào sâu hơn.

Các biện pháp xử lý an toàn tại nhà (trong khi chờ khám): Biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất chính là cho bé dùng thuốc hạ sốt, giảm đau. Nếu bé sốt hoặc có vẻ đau đớn, hãy cho bé dùng Paracetamol hoặc Ibuprofen (nếu bé trên 6 tháng tuổi) với liều lượng chính xác theo cân nặng của bé. Đây là cách giúp bé dễ chịu ngay lập tức trong khi chờ đợi.

Cha mẹ có thể giúp bé thoải mái hơn bằng cách chườm. Đặt một chiếc khăn ấm (vắt khô) hoặc một khăn mát (tùy theo bé cảm thấy dễ chịu hơn với loại nào) áp lên bên ngoài vành tai bé.

Nên điều chỉnh tư thế của bé. Cho bé bú hoặc ngủ ở tư thế ngồi, hoặc kê gối cho bé nằm với đầu cao hơn một chút, vì tư thế nằm thẳng hoàn toàn sẽ làm tăng áp lực và gây đau tai dữ dội hơn.

Các dấu hiệu nghiêm trọng cần đưa trẻ đi khám ngay lập tức: Cha mẹ cần đưa bé đi khám bác sĩ ngay khi nghi ngờ bé có vấn đề về tai, và phải đi khám khẩn cấp nếu có các dấu hiệu sau đây:

Bé sốt cao liên tục (trên 38.5°C ở trẻ lớn, hoặc trên 38°C ở trẻ dưới 3 tháng) và dùng thuốc hạ sốt không đáp ứng.
Bé có dấu hiệu chảy mủ hoặc chảy máu từ tai.
Bé khóc thét dữ dội, không thể dỗ nín, có dấu hiệu đau đớn nghiêm trọng và không kiểm soát được.
Bé ngủ li bì, lơ mơ, khó đánh thức.
Bé có dấu hiệu sưng tấy hoặc đỏ ửng ở vùng da phía sau tai.
Bé bị nôn mửa nhiều, có dấu hiệu cứng cổ, hoặc đi loạng choạng, mất thăng bằng.
Các triệu chứng đau tai, dù nhẹ, nhưng kéo dài hơn 48 giờ mà không có dấu hiệu thuyên giảm.

Đau tai ở trẻ là hiện tượng thường gặp và gây nhiều lo lắng. Tuy nhiên, không giống như nghẹt mũi, đây không phải là tình trạng cha mẹ có thể tự xử lý bằng thuốc. Việc tự ý sử dụng thuốc nhỏ tai cho bé khi chưa có chẩn đoán của bác sĩ là một hành động rủi ro, có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm không thể phục hồi. Điều quan trọng nhất là cha mẹ phải giữ bình tĩnh, sử dụng các biện pháp giảm đau an toàn (như Paracetamol) và đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám. Một chẩn đoán chính xác là cách duy nhất để đảm bảo bé được điều trị đúng bệnh và an toàn cho thính lực tương lai của con.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.
Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699