Nôn vọt ở trẻ em: Nguyên nhân, biến chứng và cách điều trị cha mẹ cần biết

1. Nôn vọt ở trẻ là gì?

Nôn vọt là tình trạng trẻ nôn mạnh và đột ngột, chất nôn bắn ra xa chứ không chỉ trào nhẹ ra miệng như ọc sữa thông thường. Hiện tượng này thường xảy ra ngay sau khi ăn hoặc bú, và có thể lặp lại nhiều lần trong ngày.

Nôn vọt ở trẻ là tình trạng trẻ nôn mạnh và đột ngột, chất nôn bắn ra xa chứ không chỉ trào nhẹ ra miệng

Nôn vọt khác với nôn nhẹ do đầy hơi hay ọc sữa thông thường ở chỗ: trẻ thường nôn toàn bộ lượng sữa vừa ăn, mệt mỏi, sút cân, khát nước và đôi khi có biểu hiện bất thường khác như co giật, thóp phồng, tiêu chảy hoặc táo bón.

2. Nguyên nhân gây nôn vọt ở trẻ em

2.1. Nguyên nhân sinh lý (thường gặp ở trẻ sơ sinh)

Ở trẻ dưới 6 tháng tuổi, cơ thắt dạ dày – thực quản còn yếu, nên thức ăn dễ bị trào ngược ra ngoài khi bé bú quá no, nuốt nhiều không khí, hoặc thay đổi tư thế đột ngột sau khi ăn. Trong trường hợp này, trẻ vẫn tăng cân, bú tốt, chơi bình thường – cha mẹ không cần quá lo lắng.

Tuy nhiên, nếu tình trạng nôn vọt kéo dài hoặc kèm theo các triệu chứng bất thường, cha mẹ cần nghĩ đến nguyên nhân bệnh lý.

2.2. Hẹp phì đại môn vị

Đây là nguyên nhân nghiêm trọng nhất gây nôn vọt ở trẻ sơ sinh. Bệnh xảy ra khi cơ môn vị (nối dạ dày với ruột non) dày lên, khiến thức ăn không xuống ruột được. Trẻ bị hẹp môn vị thường nôn vọt dữ dội sau mỗi lần bú, nôn sữa cũ, có mùi chua, bụng lép, tiểu ít và sụt cân nhanh.

Bệnh thường xuất hiện ở trẻ từ 3 – 6 tuần tuổi và cần can thiệp phẫu thuật sớm để tránh mất nước, suy dinh dưỡng, nguy hiểm đến tính mạng.

2.3. Nhiễm trùng đường tiêu hóa

Virus rota, norovirus hoặc vi khuẩn như E.coli, Salmonella có thể gây viêm dạ dày – ruột, khiến trẻ nôn liên tục, kèm tiêu chảy, sốt, đau bụng. Đây là nguyên nhân phổ biến ở trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi khi hệ miễn dịch còn yếu và hay cho đồ chơi, tay vào miệng.

2.4. Trào ngược dạ dày – thực quản

Khi van dạ dày chưa đóng kín, thức ăn và dịch vị dễ trào ngược lên thực quản, gây nôn trớ mạnh sau ăn, quấy khóc, khó chịu khi nằm. Nếu tình trạng kéo dài, trẻ có thể biếng bú, chậm tăng cân hoặc viêm thực quản do acid.

Trào ngược thường giảm dần khi trẻ lớn hơn 12 – 18 tháng tuổi, nhưng nếu nặng, bác sĩ có thể chỉ định điều trị bằng thuốc hoặc thay đổi chế độ ăn.

2.5. Tắc ruột hoặc lồng ruột

Đây là tình trạng cấp cứu cần xử trí ngay. Khi ruột bị tắc hoặc lồng vào nhau, trẻ sẽ nôn vọt liên tục, bụng trướng, đau quặn, đi ngoài phân lẫn máu hoặc không đi tiêu được. Nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến hoại tử ruột rất nguy hiểm.

3. Biến chứng của nôn vọt ở trẻ em

Nếu không được xử lý đúng cách, nôn vọt có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng:

Mất nước và điện giải: khiến trẻ khát, tiểu ít, môi khô, mắt trũng, thóp lõm – đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh.
Suy dinh dưỡng, chậm tăng cân: do mất sữa và thức ăn thường xuyên.
Viêm thực quản, hít sặc: khi dịch nôn trào ngược lên họng và mũi, gây viêm phổi hít.
Biến chứng thần kinh: trong trường hợp nôn do tăng áp lực nội sọ hoặc viêm màng não.

Cha mẹ cần đặc biệt cảnh giác nếu trẻ nôn vọt liên tục, mệt mỏi, thóp phồng, bỏ bú, hoặc có máu trong chất nôn – đây là dấu hiệu nguy hiểm cần đi khám ngay.

4. Cách chăm sóc và điều trị nôn vọt ở trẻ em

Cha mẹ nên chia nhỏ bữa ăn, không nên ép trẻ ăn quá nhiều trong một lần. Sau khi bú hoặc ăn, hãy bế trẻ thẳng khoảng 20–30 phút, tránh thay đổi tư thế đột ngột. Nếu trẻ bú bình, cần kiểm tra lỗ núm vú không quá rộng khiến sữa chảy nhanh, dễ gây nôn trớ. Với trẻ ăn dặm, nên ưu tiên thức ăn mềm, dễ tiêu hóa, và không cho ăn khi trẻ đang khóc hay cười.

Nếu trẻ dễ nôn vọt, cha mẹ nên chia nhỏ cữ và tránh ép con ăn quá nhiều trong một lần

Sau khi nôn, cơ thể trẻ dễ mất nước và muối khoáng. Cha mẹ có thể cho trẻ uống dung dịch Oresol pha đúng tỉ lệ hoặc nước đun sôi để nguội, chia nhỏ từng thìa. Với trẻ sơ sinh còn bú mẹ, nên tiếp tục cho bú đều để vừa cung cấp nước, vừa giúp bé nhanh hồi phục. Tuyệt đối không tự ý dùng thuốc chống nôn nếu chưa có chỉ định của bác sĩ.

Nếu trẻ nôn vọt liên tục, nôn ra dịch xanh, vàng hoặc có lẫn máu, cần đưa đi bệnh viện ngay. Đây có thể là dấu hiệu của tắc ruột, viêm ruột hoặc tổn thương dạ dày – ruột. Ngoài ra, trẻ nôn nhiều kèm sốt cao, lơ mơ, hoặc thóp phồng cũng là tình huống cấp cứu.

Cha mẹ nên vệ sinh sạch sẽ dụng cụ ăn uống, đảm bảo nguồn sữa và thức ăn an toàn. Đồng thời, cần cho trẻ nghỉ ngơi sau khi nôn, tránh cho vận động mạnh hoặc nằm ngay sau khi ăn. Nếu trẻ bị trào ngược, có thể kê cao đầu giường 15–30 độ để giảm nguy cơ nôn tái diễn.

Nôn vọt ở trẻ em không chỉ là hiện tượng sinh lý đơn giản mà đôi khi là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nguy hiểm như hẹp môn vị, lồng ruột hoặc nhiễm trùng tiêu hóa. Cha mẹ cần quan sát kỹ tần suất, đặc điểm chất nôn và biểu hiện toàn thân của trẻ để xử trí đúng cách. Nếu trẻ nôn nhẹ, vẫn bú tốt, tăng cân đều, có thể chăm sóc tại nhà bằng các biện pháp đơn giản như chia nhỏ bữa, vỗ ợ hơi và bù nước. Nhưng nếu nôn vọt nhiều, kèm dấu hiệu bất thường, hãy đưa trẻ đi khám ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Sự chủ động và hiểu biết của cha mẹ chính là “chìa khóa” giúp bé vượt qua giai đoạn khó chịu này an toàn và khỏe mạnh.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699