Thiếu máu thiếu sắt ở trẻ: Ăn gì để cải thiện

1. Vì sao cần bổ sung sắt qua ăn uống?

Thiếu máu do thiếu sắt là tình trạng dinh dưỡng phổ biến ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong giai đoạn ăn dặm và những tháng đầu đời. Khi thiếu sắt, cơ thể không tạo đủ hemoglobin – chất giúp hồng cầu vận chuyển oxy. Trẻ vì thế dễ mệt mỏi, xanh xao, kém tập trung, biếng ăn và chậm phát triển thể chất lẫn trí tuệ.

Bổ sung sắt qua thực phẩm là cách an toàn, tự nhiên và bền vững giúp cải thiện thiếu máu. Với trẻ nhỏ, cha mẹ nên ưu tiên chọn thực phẩm giàu sắt dễ hấp thu như thịt đỏ, gan, trứng, các loại đậu và rau xanh. Nếu ăn uống hợp lý, phần lớn trẻ có thể đáp ứng đủ nhu cầu sắt mà không cần dùng thuốc.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp – như trẻ sinh non, thiếu cân, hoặc bú mẹ hoàn toàn sau 4 tháng – bác sĩ có thể chỉ định bổ sung sắt dạng thuốc để phòng ngừa hoặc điều trị thiếu máu do thiếu sắt, từ đó giảm nguy cơ chậm phát triển ở trẻ.

Thiếu máu do thiếu sắt là tình trạng dinh dưỡng phổ biến ở trẻ nhỏ

2. Phân loại thực phẩm bổ sung sắt cho trẻ

Để bổ sung sắt hiệu quả cho trẻ bị thiếu máu, cha mẹ cần biết phân biệt rõ hai nhóm thực phẩm chính: sắt heme và sắt non-heme. Sắt heme có nguồn gốc từ động vật, dễ hấp thu hơn nhiều lần so với sắt non-heme từ thực vật. Tuy nhiên, cả hai nhóm đều có vai trò quan trọng và nên được kết hợp linh hoạt trong chế độ ăn hằng ngày của trẻ.

Thực phẩm giàu sắt heme (dễ hấp thu, từ động vật):

Gan động vật (gan gà, gan lợn): Rất giàu sắt heme, vitamin A và các vi chất khác, nhưng chỉ nên ăn 1–2 lần/tuần để tránh quá tải vitamin A.
Thịt đỏ (thịt bò, thịt heo nạc): Cung cấp lượng lớn sắt heme và protein cần thiết cho sự phát triển cơ bắp và hồng cầu.
Lòng đỏ trứng: Nguồn sắt và kẽm khá tốt cho trẻ, tuy nhiên cần lưu ý không cho trẻ dưới 1 tuổi ăn lòng trắng trứng để tránh dị ứng.
Cá, hải sản (tôm, cua, cá hồi): Không chỉ chứa sắt mà còn giàu omega-3, hỗ trợ phát triển trí não và thị lực cho trẻ.

Thực phẩm giàu sắt non-heme (từ thực vật, hấp thu kém hơn):

Rau lá xanh đậm (rau dền, rau bina, cải bó xôi): Giàu sắt, chất xơ và vitamin K, nhưng nên ăn kèm vitamin C để tăng khả năng hấp thu sắt.
Các loại đậu (đậu đỏ, đậu đen, đậu xanh): Cung cấp sắt, protein thực vật và chất xơ, rất tốt cho hệ tiêu hóa và tim mạch.
Hạt (hạt bí, hạt hướng dương): Có thể xay nhỏ trộn vào cháo cho trẻ ăn dặm, cung cấp sắt, kẽm và chất béo lành mạnh.
Ngũ cốc nguyên cám, yến mạch: Bổ sung năng lượng, chất xơ và sắt non-heme, thích hợp cho bữa sáng hoặc bữa phụ.

3. Tăng hấp thu sắt bằng thực phẩm hỗ trợ

Để tối ưu hóa việc hấp thu sắt từ thực phẩm, cha mẹ cần chú ý đến những loại thực phẩm hỗ trợ giúp tăng cường hấp thu cũng như những loại nên tránh dùng cùng lúc để không làm giảm hiệu quả bổ sung sắt cho trẻ. Dưới đây là một số nhóm thực phẩm cần lưu ý:

Thực phẩm giàu vitamin C – “chìa khóa” giúp tăng hấp thu sắt:

Trái cây tươi như cam, quýt, kiwi, dâu tây, đu đủ: Đây là nguồn vitamin C dồi dào, khi ăn kèm với thực phẩm giàu sắt giúp chuyển đổi sắt dạng khó hấp thu (non-heme) thành dạng dễ hấp thu hơn trong ruột.
Rau củ như súp lơ xanh, cà chua, ớt chuông: Ngoài vitamin C, các loại rau củ này còn giàu chất chống oxy hóa và chất xơ, hỗ trợ hệ tiêu hóa khỏe mạnh và cải thiện hấp thu sắt tự nhiên.
Kết hợp chế biến thực phẩm: Ví dụ, nấu súp lơ xanh cùng thịt bò hoặc thêm vài lát cà chua tươi vào món ăn giúp sắt từ thịt được hấp thu tốt hơn.

Thực phẩm và đồ uống nên tránh dùng cùng lúc với sắt để không cản trở hấp thu:

Sữa và các chế phẩm từ sữa: Hàm lượng canxi cao trong sữa có thể ức chế hấp thu sắt bằng cách cạnh tranh hấp thu ở ruột, vì vậy không nên cho trẻ uống sữa cùng lúc với thực phẩm giàu sắt hoặc thuốc bổ sung sắt.
Trà và cà phê: Chứa tanin và polyphenol, các hợp chất này có khả năng liên kết với sắt trong đường ruột, làm giảm khả năng hấp thu sắt, đặc biệt là sắt non-heme từ thực vật.
Thời điểm sử dụng hợp lý: Nên uống sắt hoặc ăn thực phẩm giàu sắt cách xa các loại thức uống trên ít nhất 1-2 giờ để đảm bảo hấp thu tốt nhất.

Bổ sung sắt cho trẻ từ 4 tháng tuổi trở đi là cần thiết trong nhiều trường hợp, nhất là khi trẻ bắt đầu bước vào giai đoạn ăn dặm hoặc có nguy cơ thiếu sắt do sinh non, cân nặng thấp hoặc chế độ dinh dưỡng chưa đầy đủ. Tuy nhiên, việc bổ sung sắt vào thời điểm này cần tuân thủ chặt chẽ theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Bổ sung sắt cho trẻ từ 4 tháng tuổi trở đi là cần thiết trong nhiều trường hợp

Dinh dưỡng hợp lý là chìa khóa trong phòng và điều trị thiếu máu thiếu sắt ở trẻ nhỏ. Cha mẹ cần kiên trì xây dựng thực đơn đa dạng, kết hợp bổ sung vi chất theo hướng dẫn của chuyên gia. Sự quan tâm đúng mức hôm nay sẽ giúp con phát triển toàn diện trong tương lai.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699