1. Trẻ ăn cơm sớm – Gánh nặng quá sức cho hệ tiêu hóa non nớt

Để trả lời câu hỏi liệu ăn cơm sớm có gây đau dạ dày hay không, chúng ta cần nhìn vào cấu tạo sinh lý của trẻ. Hệ tiêu hóa của trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 12 tháng tuổi, chưa phát triển hoàn thiện như người lớn. Dạ dày của bé còn nhỏ, thành dạ dày mỏng và quan trọng nhất là hệ thống men tiêu hóa (enzyme) chưa đầy đủ. Để tiêu hóa được tinh bột dạng thô như cơm hạt, cơ thể cần một lượng lớn enzyme amylase trong nước bọt và dịch tụy để cắt nhỏ tinh bột thành đường. Tuy nhiên, ở trẻ nhỏ, nồng độ enzyme này còn rất thấp và chưa hoạt động mạnh mẽ.

Cho con ăn dặm sớm khi con chưa sẵn sàng có thể gây hậu quả khôn lường

Khi cha mẹ cho trẻ ăn cơm hạt quá sớm, lúc mà bé chưa mọc đủ răng hàm để nhai nghiền nát thức ăn, bé sẽ có xu hướng nuốt chửng. Những hạt cơm nguyên vẹn này đi xuống dạ dày, bắt buộc dạ dày phải co bóp mạnh hơn, tiết ra nhiều axit hơn để cố gắng nhào trộn và tiêu hóa. Tình trạng này kéo dài khiến dạ dày luôn trong trạng thái làm việc quá tải, dẫn đến các tổn thương niêm mạc, gây ra viêm nhiễm. Hậu quả là trẻ có thể bị rối loạn tiêu hóa, đầy bụng, khó tiêu, đi ngoài phân sống (cơm nguyên hạt trong phân) và về lâu dài là nguy cơ viêm loét dạ dày thực sự. Do đó, lo lắng của cha mẹ về việc ăn cơm sớm gây đau dạ dày là hoàn toàn có cơ sở khoa học.

2. Những hệ lụy sức khỏe khác khi "đốt cháy giai đoạn" ăn thô

Ngoài nguy cơ gây tổn thương dạ dày, việc cho trẻ ăn cơm quá sớm khi chưa đủ kỹ năng còn kéo theo hàng loạt vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển thể chất của bé. Nguy cơ dễ thấy nhất là tình trạng biếng ăn tâm lý. Khi bị ép ăn một loại thức ăn khô, cứng, khó nuốt, trẻ sẽ nảy sinh tâm lý sợ hãi mỗi khi đến bữa. Thay vì là niềm vui khám phá hương vị, bữa ăn trở thành cuộc chiến tâm lý, khiến trẻ sợ hãi, ngậm chặt miệng hoặc nôn trớ, dẫn đến tình trạng biếng ăn kéo dài rất khó khắc phục.

Một hệ lụy khác ít được cha mẹ chú ý nhưng lại rất nguy hiểm là nguy cơ suy dinh dưỡng thể bụ bẫm hoặc thấp còi. Cơm cung cấp nhiều năng lượng từ tinh bột nhưng lại nghèo vi chất so với sữa mẹ hay các chế độ ăn dặm cân bằng. Khi ăn cơm sớm, trẻ thường no lâu do khó tiêu, dẫn đến việc giảm lượng sữa và các thức ăn giàu đạm, vitamin khác. Hơn nữa, do không tiêu hóa được, cơ thể không hấp thu được dinh dưỡng từ cơm, khiến trẻ dù bụng có vẻ no nhưng thực chất tế bào lại đang "đói". Chưa kể, phản xạ nuốt và xử lý thức ăn thô của trẻ dưới 1 tuổi chưa hoàn thiện, việc ăn cơm hạt tiềm ẩn nguy cơ hóc dị vật đường thở rất cao, có thể đe dọa tính mạng nếu không được xử lý kịp thời.

3. Đâu là thời điểm "vàng" để bắt đầu cho trẻ ăn cơm?

Việc xác định thời điểm cho trẻ ăn cơm không nên dựa vào số tháng tuổi cứng nhắc hay nhìn vào "con nhà người ta", mà phải dựa trên sự phát triển thực tế của chính con mình. Theo khuyến cáo của các chuyên gia dinh dưỡng nhi khoa, quá trình chuyển đổi sang ăn cơm cần tuân theo lộ trình phát triển của răng và kỹ năng nhai. Thông thường, trẻ bắt đầu ăn dặm từ 6 tháng với bột loãng, sau đó chuyển sang cháo, bột đặc dần.

Thời điểm hợp lý nhất để bắt đầu tập cho trẻ ăn cơm nát (cơm mềm) là khi trẻ được khoảng 12 tháng tuổi trở lên (sau 1 tuổi). Lúc này, đa số trẻ đã mọc được khoảng 8 chiếc răng cửa và bắt đầu mọc những chiếc răng hàm đầu tiên. Răng hàm đóng vai trò quan trọng trong việc nghiền nát thức ăn. Ở giai đoạn này, cơm nát cần được nấu mềm hơn cơm người lớn, có thể dằm nhẹ cho vỡ hạt để bé dễ nuốt và tập nhai.

Thời điểm để trẻ có thể ăn cơm hạt (cơm thường như người lớn) là khi trẻ được khoảng 24 tháng tuổi (2 tuổi). Lúc này, trẻ thường đã mọc đủ hoặc gần đủ 20 chiếc răng sữa, bao gồm cả răng hàm thứ hai. Kỹ năng nhai và nuốt của bé đã hoàn thiện, hệ tiêu hóa cũng đã đủ trưởng thành để xử lý các loại thức ăn thô và cứng hơn. Tuy nhiên, ngay cả khi bé đã 2 tuổi, nếu kỹ năng nhai của bé chưa tốt, cha mẹ vẫn nên ưu tiên cơm mềm để bảo vệ dạ dày cho con.

4. Hướng dẫn tập ăn cơm đúng cách để bảo vệ dạ dày bé

Quá trình chuyển từ cháo sang cơm là một bước ngoặt lớn, đòi hỏi sự kiên nhẫn và phương pháp đúng đắn của cha mẹ để bé hợp tác và không bị đau dạ dày. Nguyên tắc quan trọng nhất là "tăng dần độ thô". Cha mẹ không nên chuyển đột ngột từ cháo loãng sang cơm hạt ngay. Hãy bắt đầu bằng cháo đặc, sau đó là cháo nguyên hạt, tiếp đến là cơm nát (nấu nhiều nước hoặc hấp lại cho mềm), và cuối cùng mới là cơm thường. Mỗi giai đoạn chuyển tiếp nên kéo dài vài tuần để dạ dày bé kịp thích nghi.

Cha mẹ cần kiên nhẫn khi cho con tập ăn cơm đúng cách

Một sai lầm tai hại mà rất nhiều phụ huynh mắc phải là thói quen "chan canh vào cơm" để trẻ dễ nuốt. Hành động này cực kỳ có hại cho dạ dày. Khi chan canh, hạt cơm trơn tuột khiến trẻ có xu hướng nuốt chửng mà không nhai. Điều này bỏ qua giai đoạn tiêu hóa sơ bộ ở khoang miệng (nơi enzyme nước bọt giúp phân giải tinh bột), bắt dạ dày phải làm việc gấp đôi để tiêu hóa những hạt cơm nguyên vẹn đó kèm theo lượng nước lớn làm loãng dịch vị. Vì vậy, hãy tập cho trẻ ăn cơm riêng và canh riêng. Khuyến khích trẻ nhai kỹ, nhai chậm để kích thích tiết nước bọt, giúp thức ăn được nghiền nát và tiêu hóa tốt hơn.

Bên cạnh đó, hãy chế biến các món ăn kèm phong phú, cắt nhỏ phù hợp với khả năng nhai của bé. Các loại thịt, cá, rau củ cần được nấu mềm để bé dễ xử lý. Không nên ép trẻ ăn quá nhiều trong một bữa, hãy chia nhỏ khẩu phần để giảm áp lực cho dạ dày. Nếu thấy trẻ đi ngoài phân sống (còn nguyên hạt cơm) sau khi tập ăn, đó là dấu hiệu hệ tiêu hóa chưa sẵn sàng, cha mẹ nên lùi lại một bước, cho trẻ ăn mềm hơn và thử lại sau một vài tuần.

Việc cho trẻ ăn cơm sớm hay muộn không quan trọng bằng việc cho trẻ ăn "đúng lúc". Ăn cơm quá sớm khi hệ tiêu hóa chưa sẵn sàng chính là nguyên nhân âm thầm gây ra các bệnh lý dạ dày và ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của trẻ. Cha mẹ hãy kiên nhẫn quan sát các mốc phát triển của con, đặc biệt là số lượng răng và kỹ năng nhai, để lựa chọn thời điểm và kết cấu thức ăn phù hợp. Một hệ tiêu hóa khỏe mạnh chính là nền tảng vững chắc nhất để con hấp thu dinh dưỡng và lớn khôn mỗi ngày.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699