1. Vì sao trẻ lại bị sốt sau khi tiêm phòng?

Trước khi lo lắng, cha mẹ cần hiểu bản chất của cơn sốt sau tiêm chủng là gì. Về cơ bản, sốt không phải là bệnh, mà là một tín hiệu tích cực cho thấy hệ miễn dịch của trẻ đang hoạt động hiệu quả. Vắc-xin thực chất là việc đưa vào cơ thể một lượng nhỏ vi khuẩn, virus đã bị làm yếu đi hoặc các thành phần của chúng (kháng nguyên). Mục đích là để "đánh lừa" cơ thể, khiến hệ miễn dịch nhận diện đây là kẻ xâm nhập và kích hoạt quy trình phòng thủ.

Trẻ bị sốt sau tiêm phòng là một trong các phản ứng thường gặp

Khi vắc-xin đi vào cơ thể, hệ thống miễn dịch sẽ được huy động để "tập trận". Cơ thể bắt đầu sản sinh ra các kháng thể đặc hiệu để tiêu diệt tác nhân giả định này. Quá trình này giải phóng ra các chất trung gian hóa học, làm tăng nhiệt độ cơ thể, dẫn đến cơn sốt. Do đó, cha mẹ có thể coi cơn sốt sau tiêm như một bằng chứng cho thấy cơ thể con đang đáp ứng tốt với vắc-xin và đang xây dựng bức tường bảo vệ cho chính mình. Thông thường, các loại vắc-xin ho gà, uốn ván, sởi hoặc vắc-xin 5 trong 1, 6 trong 1 thường gây sốt nhiều hơn các loại khác. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng không sốt không có nghĩa là vắc-xin không có tác dụng, vì cơ địa đáp ứng miễn dịch của mỗi trẻ là khác nhau.

2. Nhận diện những phản ứng sốt "lành tính" và bình thường

Phần lớn các trường hợp sốt sau tiêm chủng đều nằm trong giới hạn an toàn và có thể dự đoán trước. Thông thường, cơn sốt sẽ xuất hiện sau khi tiêm khoảng vài giờ đến một ngày. Nhiệt độ cơ thể trẻ thường dao động ở mức sốt nhẹ đến sốt vừa, từ 37,5 độ C đến dưới 38,5 độ C. Lúc này, trẻ vẫn có thể tỉnh táo, mắt linh hoạt, dù có thể hơi mệt mỏi hoặc quấy khóc hơn ngày thường một chút do khó chịu.

Bên cạnh cơn sốt, cha mẹ có thể quan sát thấy tại vị trí vết tiêm (thường là bắp đùi hoặc bắp tay) có hiện tượng sưng, đỏ và cứng. Khi chạm vào vết tiêm, bé có thể khóc thét lên vì đau. Đây là phản ứng viêm tại chỗ hoàn toàn bình thường. Ngoài ra, một số trẻ có thể bị rối loạn tiêu hóa nhẹ, đi ngoài phân lỏng hoặc bú kém hơn một chút. Đặc điểm quan trọng nhất của những phản ứng lành tính này là chúng thường tự thuyên giảm và biến mất hoàn toàn sau 1 đến 2 ngày mà không để lại di chứng gì. Nếu bé sốt nhưng vẫn chơi ngoan khi hạ nhiệt, da dẻ hồng hào và đáp ứng tốt với các biện pháp chườm ấm hoặc thuốc hạ sốt thông thường, cha mẹ hoàn toàn có thể yên tâm theo dõi tại nhà.

3. Chăm sóc trẻ sốt sau tiêm đúng cách tại nhà

Việc chăm sóc trẻ sau tiêm đòi hỏi sự kiên nhẫn và tỉ mỉ để giúp con cảm thấy dễ chịu nhất. Nguyên tắc đầu tiên là giữ cho cơ thể trẻ thoáng mát. Cha mẹ nên cho con mặc quần áo rộng rãi, chất liệu cotton thấm hút mồ hôi, nằm ở nơi thoáng khí (tránh gió lùa trực tiếp). Việc ủ ấm quá kỹ bằng chăn dày hay quần áo kín mít khi trẻ đang sốt có thể khiến thân nhiệt tăng cao đột ngột, dẫn đến nguy cơ co giật, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh.

Về dinh dưỡng, trẻ cần được bú mẹ hoặc uống sữa nhiều hơn bình thường. Sốt làm cơ thể mất nước và điện giải, do đó việc tăng cường cữ bú không chỉ giúp bù nước mà còn cung cấp sự an ủi về mặt tinh thần, giúp trẻ bớt quấy khóc. Với trẻ lớn hơn, cha mẹ có thể cho uống thêm nước lọc, nước hoa quả hoặc Oresol. Nếu trẻ sốt trên 38,5 độ C và tỏ ra bứt rứt khó chịu, cha mẹ có thể dùng thuốc hạ sốt Paracetamol với liều lượng phù hợp theo cân nặng (thường là 10-15mg/kg/lần), cách nhau 4-6 tiếng. Tuy nhiên, tuyệt đối không được lạm dụng thuốc hoặc tự ý dùng Ibuprofen, Aspirin nếu không có chỉ định của bác sĩ.

Một lưu ý cực kỳ quan trọng mà nhiều cha mẹ hay mắc phải theo kinh nghiệm dân gian là đắp khoai tây, chanh hay các loại lá cây lên vết tiêm để giảm sưng. Hành động này tuyệt đối không được thực hiện vì nguy cơ gây nhiễm trùng vết tiêm là rất cao, có thể dẫn đến áp xe hoặc hoại tử vùng da tiêm. Nếu vết tiêm sưng đỏ, cha mẹ chỉ cần chườm khăn nhẹ nhàng xung quanh (không chườm trực tiếp lên vết kim) để giảm đau cho bé.

Sau khi tiêm phòng trẻ bị sốt nên chườm khăn giúp trẻ hạ nhanh cơn sốt

4. Những dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần đưa đi khám ngay

Mặc dù tỷ lệ xảy ra phản ứng nặng sau tiêm chủng là rất thấp, nhưng cha mẹ luôn cần giữ thái độ cảnh giác cao độ để phát hiện sớm các bất thường. Thời gian quan trọng nhất cần theo dõi sát sao là 30 phút ngay tại điểm tiêm và 24-48 giờ tiếp theo tại nhà.

Tình huống cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức là khi trẻ sốt cao liên tục trên 39 độ C và không đáp ứng với thuốc hạ sốt. Cơn sốt kéo dài quá 3 ngày cũng là một dấu hiệu bất thường cho thấy có thể trẻ đang mắc một bệnh lý nhiễm trùng khác trùng hợp với thời điểm tiêm, hoặc phản ứng viêm quá mức. Bên cạnh nhiệt độ, tri giác của trẻ là yếu tố then chốt. Nếu trẻ sốt kèm theo biểu hiện li bì, ngủ gà, hôn mê, gọi hỏi không đáp ứng hoặc ngược lại là kích thích vật vã, quấy khóc thét liên tục trên 3 giờ đồng hồ không thể dỗ nín, cha mẹ cần hành động ngay.

Đặc biệt nguy hiểm là các dấu hiệu của phản ứng phản vệ hoặc sốc phản vệ. Cha mẹ cần quan sát kỹ da và nhịp thở của bé. Nếu thấy trẻ nổi ban đỏ, mề đay khắp người, da tím tái hoặc nhợt nhạt, chân tay lạnh, thở nhanh, thở rít, co lõm lồng ngực hoặc có cơn ngừng thở, đây là tình trạng cấp cứu khẩn cấp đe dọa tính mạng. Ngoài ra, nếu vết tiêm sưng to lan rộng quá mức, có dịch mủ chảy ra hoặc sờ vào thấy nóng ran bất thường, cũng cần đưa trẻ đi kiểm tra để xử lý nhiễm trùng.

Sốt sau tiêm chủng là một phản ứng phổ biến và là minh chứng cho thấy hệ miễn dịch của trẻ đang làm việc chăm chỉ để bảo vệ cơ thể. Tuy nhiên, ranh giới giữa an toàn và nguy hiểm đôi khi rất mong manh và phụ thuộc nhiều vào sự quan sát tinh tế của cha mẹ. Đừng quá lo lắng trước những cơn sốt nhẹ, nhưng cũng tuyệt đối không được chủ quan trước bất kỳ thay đổi bất thường nào của con. Hãy chuẩn bị sẵn nhiệt kế, thuốc hạ sốt và kiến thức vững vàng để đồng hành cùng con vượt qua những "cuộc tập trận" miễn dịch đầu đời này một cách an toàn và khỏe mạnh nhất.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699