1. "Bình thường" là như thế nào? Tần suất đi ngoài theo độ tuổi và dinh dưỡng

Để trả lời câu hỏi "đi ngoài nhiều có sao không", trước hết chúng ta cần xác định thế nào là bình thường, bởi vì khái niệm này thay đổi rất lớn tùy theo việc bé bao nhiêu tháng tuổi và bé đang ăn gì. Đối với trẻ sơ sinh được nuôi hoàn toàn bằng sữa mẹ, việc đi ngoài nhiều lần trong ngày là hiện tượng cực kỳ phổ biến và hoàn toàn lành tính. Sữa mẹ chứa nhiều dưỡng chất dễ tiêu hóa và có tác dụng nhuận tràng tự nhiên, cộng với phản xạ dạ dày - ruột ở trẻ sơ sinh còn rất mạnh (cứ ăn vào là ruột co bóp đẩy phân ra), nên bé có thể đi ngoài từ 5 đến 7 lần mỗi ngày, thậm chí là sau mỗi cữ bú. Phân của trẻ bú mẹ thường lỏng, màu vàng tươi, có mùi chua nhẹ và lợn cợn hạt trắng như hoa cà hoa cải. Nếu bé vẫn bú tốt, tăng cân đều và ngủ ngoan, thì tần suất này hoàn toàn không đáng lo ngại.

Nếu con vẫn ăn ngon, ngủ tốt thì tần suất này hầu như không đáng lo

Ngược lại, với trẻ uống sữa công thức, tần suất đi ngoài thường ít hơn, trung bình khoảng 1 đến 3 lần mỗi ngày. Phân của trẻ uống sữa công thức thường đặc hơn, dẻo hơn và có màu vàng nhạt hoặc nâu. Do sữa công thức khó tiêu hóa hơn sữa mẹ một chút, nên nhu động ruột của bé hoạt động chậm hơn. Tuy nhiên, nếu bé đột ngột thay đổi từ 1 lần lên 5 lần mỗi ngày mà không đổi sữa, đó có thể là dấu hiệu cần chú ý.

Khi trẻ bước vào giai đoạn ăn dặm (sau 6 tháng) và lớn hơn, tần suất đi ngoài sẽ giảm dần và ổn định lại, thường là 1 đến 2 lần mỗi ngày. Lúc này, phân sẽ thành khuôn và có mùi nặng hơn giống người lớn. Vì vậy, việc đánh giá "nhiều lần" phải dựa trên thói quen thông thường của chính đứa trẻ đó. Nếu bình thường bé đi 1 lần/ngày, nay bỗng đi 5 lần/ngày thì là bất thường. Nhưng nếu từ khi sinh ra bé vẫn đi 6 lần/ngày và phân đẹp, thì đó lại là bình thường của riêng bé.

2. Nguyên nhân khiến trẻ đi ngoài nhiều lần (Không phải tiêu chảy)

Không phải lúc nào việc tăng số lần đi vệ sinh cũng đồng nghĩa với bệnh tật. Có rất nhiều nguyên nhân sinh lý hoặc tác động từ môi trường khiến ruột của bé hoạt động tích cực hơn mức bình thường. Một trong những nguyên nhân phổ biến nhất là sự thay đổi trong chế độ ăn. Khi mẹ bắt đầu giới thiệu các món ăn mới, đặc biệt là các loại trái cây có tính nhuận tràng như đu đủ, thanh long, hay các loại rau nhiều chất xơ, hệ tiêu hóa của bé có thể phản ứng bằng cách đẩy chất thải ra nhanh hơn. Hoặc đơn giản là khi bé uống quá nhiều nước trái cây, lượng đường fructose không hấp thụ hết sẽ hút nước vào lòng ruột, gây ra hiện tượng đi ngoài nhiều lần phân lỏng.

Mọc răng cũng là một giai đoạn nhạy cảm thường bị đổ lỗi cho việc đi ngoài nhiều. Mặc dù y khoa chưa khẳng định mối liên hệ trực tiếp, nhưng thực tế nhiều cha mẹ nhận thấy khi con mọc răng, bé tiết rất nhiều nước bọt. Việc nuốt một lượng lớn nước bọt (có tính kiềm và chứa enzyme) xuống dạ dày có thể làm thay đổi độ pH và kích thích đường ruột, khiến bé đi tướt (đi ngoài phân lỏng nhẹ) nhiều lần trong vài ngày. Tình trạng này thường tự hết khi răng nhú lên.

Ngoài ra, việc sử dụng thuốc kháng sinh cũng là một thủ phạm điển hình. Kháng sinh tiêu diệt vi khuẩn có hại gây bệnh, nhưng đồng thời cũng vô tình "quét sạch" luôn cả hệ lợi khuẩn bảo vệ đường ruột. Sự mất cân bằng hệ vi sinh này (loạn khuẩn đường ruột) khiến thức ăn không được tiêu hóa kỹ, dẫn đến việc trẻ đi ngoài nhiều lần, phân sống hoặc có bọt. Đây là tác dụng phụ thường gặp và thường được bác sĩ kê kèm men vi sinh để khắc phục.

3. Hướng dẫn phân biệt: Khi nào là tiêu chảy và dấu hiệu bất thường?

Điều quan trọng nhất mà cha mẹ cần ghi nhớ là: Tính chất phân quan trọng hơn số lần đi. Một đứa trẻ đi 5 lần một ngày nhưng phân sệt, vàng đẹp vẫn tốt hơn một đứa trẻ đi 3 lần nhưng phân toàn nước lã. Dấu hiệu xác định tiêu chảy cấp là khi trẻ đi ngoài phân lỏng hoặc tóe nước từ 3 lần trở lên trong vòng 24 giờ. Sự thay đổi đột ngột về độ lỏng của phân mới là chìa khóa để nhận diện bệnh.

Cha mẹ cần quan sát kỹ "sản phẩm" của con để tìm kiếm các dấu hiệu bất thường khác đi kèm với tần suất. Nếu phân có lẫn chất nhầy (giống như nước mũi) hoặc có vệt máu (đỏ tươi hoặc nâu thẫm), đây là dấu hiệu cho thấy niêm mạc ruột đang bị tổn thương do vi khuẩn (như lỵ) hoặc dị ứng đạm sữa bò. Phân có mùi chua loét, sủi bọt nhiều có thể gợi ý tình trạng bất dung nạp đường Lactose. Phân có màu trắng bệch như phân cò hoặc màu đen như hắc ín là những dấu hiệu cực kỳ nghiêm trọng liên quan đến gan mật hoặc xuất huyết tiêu hóa cao.

Bên cạnh việc soi phân, hãy nhìn vào toàn trạng của bé. Nếu trẻ đi ngoài nhiều lần nhưng vẫn vui vẻ, chơi đùa, ăn uống bình thường và không sụt cân, thì khả năng cao đó chỉ là rối loạn tiêu hóa nhẹ hoặc do cơ địa. Ngược lại, nếu tình trạng đi ngoài nhiều kèm theo sốt cao, nôn mửa liên tục, bé quấy khóc vô cớ, đau bụng (trẻ co chân lên bụng, ưỡn người), hoặc lừ đừ mệt mỏi, thì chắc chắn bé đang gặp vấn đề bệnh lý cần được thăm khám.

4. Cách chăm sóc và khi nào cần đưa trẻ đi khám ngay?

Khi trẻ đi ngoài nhiều lần, dù là do nguyên nhân gì, ưu tiên hàng đầu trong việc chăm sóc tại nhà luôn là chống hăm và bù nước. Làn da vùng mông của trẻ rất mỏng manh, việc tiếp xúc liên tục với phân và chất tẩy rửa sẽ khiến da bị bào mòn, đỏ rát và lở loét rất nhanh. Cha mẹ cần thay tã ngay sau khi bé đi vệ sinh, rửa sạch bằng nước ấm (hạn chế dùng khăn ướt có cồn/hương liệu), thấm khô nhẹ nhàng và bôi một lớp kem chống hăm dày để tạo màng ngăn cách da với chất thải.

Về dinh dưỡng và bù nước, nếu bé còn bú mẹ, hãy tăng cường cữ bú vì sữa mẹ vừa cung cấp nước, vừa cung cấp kháng thể bảo vệ ruột. Với trẻ lớn hơn, cần cho uống đủ nước và ăn các loại thực phẩm dễ tiêu (cháo thịt nạc, cà rốt, chuối). Tuyệt đối không tự ý cho trẻ uống thuốc cầm đi ngoài (vì sẽ giữ lại vi khuẩn trong ruột) hoặc kháng sinh khi chưa có chỉ định. Men vi sinh có thể là một lựa chọn hỗ trợ tốt để cân bằng lại đường ruột, nhưng cần tham khảo ý kiến dược sĩ hoặc bác sĩ.

Đảm bảo cho trẻ uống đủ nước mỗi ngày

Cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức nếu nhận thấy các dấu hiệu mất nước và nhiễm trùng. Đó là khi trẻ khát nước dữ dội hoặc ngược lại là li bì không uống được; mắt trũng sâu, môi khô nứt nẻ; khóc không có nước mắt; hoặc tã khô không có nước tiểu trong vòng 6-8 tiếng. Ngoài ra, nếu trong phân có máu, trẻ sốt cao không hạ, nôn ra dịch xanh vàng, hoặc tình trạng đi ngoài kéo dài quá 2 ngày không thuyên giảm, việc thăm khám y tế là bắt buộc để tìm ra nguyên nhân và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm như suy thận hay nhiễm trùng huyết.

Việc trẻ đi ngoài nhiều lần trong ngày có thể là một hiện tượng sinh lý bình thường của quá trình lớn lên, nhưng cũng có thể là dấu hiệu của các rối loạn tiêu hóa. Thay vì quá ám ảnh vào những con số đếm được mỗi ngày, cha mẹ hãy tập trung quan sát tính chất phân và trạng thái tinh thần của con. Một em bé khỏe mạnh là em bé vẫn ăn ngon, ngủ tốt và tăng cân đều đặn dù số lần đi vệ sinh có thể nhiều hơn "chuẩn" một chút. Tuy nhiên, sự cảnh giác không bao giờ là thừa; hãy luôn sẵn sàng đưa con đi khám khi thấy các dấu hiệu mất nước hay phân có máu để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho hệ tiêu hóa non nớt của bé.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699