1. Hiện tượng gồng mình ở trẻ nhỏ là gì?

Gồng mình là một hiện tượng khá phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 1 tuổi. Đây là hành động bé căng cứng các nhóm cơ trên cơ thể — bao gồm việc cong người, ưỡn lưng, đỏ mặt, nắm chặt tay, vặn mình hoặc co duỗi chân tay. Một số bé còn phát ra tiếng rên nhẹ hoặc khó chịu trong lúc gồng. Biểu hiện này có thể diễn ra trong vài giây đến vài phút, và thường làm cha mẹ lo lắng, nhất là khi bé còn quá nhỏ và chưa biết bày tỏ cảm giác của mình.

Gồng mình có thể xảy ra trong nhiều hoàn cảnh khác nhau, ví dụ khi bé đang rặn, đói, buồn ngủ, hoặc đơn giản chỉ là đang tìm cách khám phá cơ thể. Tuy nhiên, nếu hiện tượng này kéo dài, xảy ra thường xuyên hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường, thì cha mẹ cần chú ý và có thể cần đưa bé đi thăm khám bác sĩ.

Gồng mình là một hiện tượng khá phổ biến ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 1 tuổi

2. Nguyên nhân sinh lý (bình thường)

Trong nhiều trường hợp, gồng mình là một phản xạ tự nhiên, hoàn toàn bình thường ở trẻ sơ sinh. Dưới đây là những nguyên nhân sinh lý phổ biến:

• Phản xạ thần kinh chưa hoàn thiện: Do hệ thần kinh của trẻ sơ sinh còn chưa hoàn thiện, bé thường phản ứng mạnh mẽ với các cảm giác từ cơ thể như đói, ướt tã hay mỏi mệt. Gồng mình chính là một trong những cách bé thể hiện cảm nhận của mình, đồng thời giúp làm quen và học cách kiểm soát các nhóm cơ cũng như tư thế mới.

• Rặn đi tiêu (đặc biệt trong vài tháng đầu đời): Khi hệ tiêu hóa chưa hoàn chỉnh, bé phải gồng mình, đỏ mặt, cong lưng để rặn dù phân không táo. Đây là phản xạ tự nhiên trong giai đoạn “học đi tiêu” và sẽ giảm dần theo thời gian.

• Muốn vận động, bị gò bó tư thế: Khi bé bắt đầu học các kỹ năng vận động như lẫy, lật hay ngóc đầu, việc gồng người là cách bé tạo lực để hỗ trợ chuyển động. Nếu phải nằm một tư thế lâu hoặc bị quấn tã quá chặt, bé cũng có thể phản ứng bằng cách gồng cứng người nhằm tự điều chỉnh tư thế.

3. Nguyên nhân cần lưu ý – có thể liên quan đến bệnh lý

Trong một số trường hợp, gồng mình có thể là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề sức khỏe tiềm ẩn, cần được theo dõi kỹ hoặc thăm khám chuyên khoa:

• Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Khi axit trong dạ dày trào ngược lên thực quản, bé có thể gồng người để phản ứng với cơn đau rát. Thường kèm theo các biểu hiện như quấy khóc sau ăn, nôn trớ, cong lưng đột ngột hoặc ngủ không sâu. 

• Thiếu vi chất (đặc biệt là canxi, vitamin D, magie...): Trẻ thiếu canxi thường có các biểu hiện như ngủ hay giật mình, ra mồ hôi trộm ở vùng đầu, quấy khóc ban đêm, và gồng mình khi ngủ. Bé cũng có thể chậm phát triển vận động, dễ bị ọc sữa hoặc ăn kém.

• Tăng trương lực cơ (Hypertonia): Tăng trương lực cơ là tình trạng các cơ trong cơ thể bé bị co cứng hơn bình thường, khiến bé thường xuyên gồng cứng và khó thay đổi tư thế. Bé có thể cảm thấy cứng đơ khi bế hoặc đặt nằm.

• Rối loạn phát triển thần kinh: Nếu bé thường xuyên gồng mình kèm theo các biểu hiện như nhìn chằm chằm, ít cười, không đáp lại khi gọi tên, co giật nhẹ hoặc run tay chân, cha mẹ nên cho bé khám thần kinh nhi hoặc tầm soát phát triển sớm. Đây có thể là dấu hiệu sớm của chậm phát triển vận động, tăng động hoặc các rối loạn phổ tự kỷ.

4. Khi nào cha mẹ cần đưa trẻ đi khám?

Không phải lúc nào gồng mình cũng đáng lo, nhưng nếu xuất hiện các dấu hiệu dưới đây, bé nên được thăm khám bởi bác sĩ nhi khoa hoặc chuyên khoa thần kinh/vận động:

• Trẻ gồng mình liên tục hoặc gồng kéo dài, không tự thả lỏng được dù đã vỗ về.

• Gồng mình kèm theo bỏ bú, ngủ ít, co giật, mắt nhìn lệch, hay ngửa đầu bất thường.

• Bé trên 3 tháng tuổi vẫn thường xuyên gồng cứng mạnh, không rõ lý do, kể cả khi bé đã được cho bú, thay tã, và trong môi trường dễ chịu.

• Khi gồng, bé thường xuyên đỏ mặt, khóc dữ dội, hoặc có các cơn run bất thường ở tay chân.

• Có tiền sử sinh khó, sinh non, hoặc chấn thương lúc sinh – cần thăm khám phát triển thần kinh định kỳ.

5. Cách hỗ trợ và theo dõi tại nhà

Phần lớn các trường hợp gồng mình sinh lý có thể giảm dần theo thời gian nếu bé được chăm sóc đúng cách. Dưới đây là những cách cha mẹ có thể áp dụng tại nhà để hỗ trợ và theo dõi bé:

• Tạo môi trường thoải mái: Đảm bảo phòng ngủ yên tĩnh với nhiệt độ mát mẻ (khoảng 26–28 độ), không quá nóng hoặc lạnh. Hạn chế mặc quần áo chật, quấn chặt bé quá mức để bé có thể tự do cử động tay chân, cảm thấy thoải mái.

• Massage và vận động nhẹ nhàng: Massage bụng theo chiều kim đồng hồ giúp hỗ trợ tiêu hóa và làm dịu hệ thần kinh. Bên cạnh đó, các bài tập đơn giản như đạp xe chân, xoa lưng, nâng nhẹ tay chân cũng giúp bé học cách thả lỏng cơ thể.

• Theo dõi và ghi chú biểu hiện: Cha mẹ nên ghi lại thời điểm bé hay gồng (trước khi bú, sau khi bú, khi buồn ngủ...), mức độ gồng (nhẹ - trung bình - mạnh), tần suất mỗi ngày, và các biểu hiện đi kèm như nôn trớ, khóc, rặn... Những thông tin này sẽ rất hữu ích khi đi khám bác sĩ, giúp chẩn đoán dễ dàng hơn.

• Giúp bé tiêu hóa tốt hơn: Với bé bú bình, chú ý tư thế khi bú, tránh bú quá no và nâng đầu bé nhẹ sau bú. Với bé bú mẹ, mẹ cần ăn uống đủ chất và tránh các đồ dễ gây đầy hơi, đồng thời vỗ ợ hơi kỹ sau mỗi cữ bú để giảm nguy cơ trào ngược.

Phần lớn các trường hợp gồng mình sinh lý có thể giảm dần theo thời gian nếu bé được chăm sóc đúng cách

Việc trẻ hay gồng mình, lên gân không phải lúc nào cũng là điều đáng lo ngại, nhưng cha mẹ không nên chủ quan. Quan sát kỹ các dấu hiệu đi kèm như khó ngủ, co giật, bỏ bú… sẽ giúp nhận diện sớm những bất thường nếu có. Khi có nghi ngờ, hãy đưa trẻ đi khám để được chẩn đoán chính xác và can thiệp kịp thời.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

 https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699