Trẻ sốt nhưng tay chân lạnh có nên đi tất? 5 lưu ý quan trọng khi chăm sóc trẻ

1. Giải mã hiện tượng: Tại sao người nóng mà tay chân lại lạnh?

Để có cách xử lý đúng, trước tiên cha mẹ cần hiểu điều gì đang diễn ra bên trong cơ thể trẻ. Sốt không phải là bệnh, mà là phản ứng bảo vệ của hệ miễn dịch chống lại các tác nhân gây hại như virus, vi khuẩn. Khi các mầm bệnh xâm nhập, trung tâm điều nhiệt ở não bộ sẽ phát lệnh "cài đặt" lại mức nhiệt độ cơ thể lên cao hơn mức bình thường để tiêu diệt kẻ thù.

Nhiều nguyên nhân khiến trẻ bị sốt

Khi nhiệt độ trung tâm bắt đầu tăng lên đột ngột, hệ thần kinh sẽ chỉ đạo thực hiện cơ chế co mạch ngoại vi. Tức là, các mạch máu nhỏ ở vùng xa tim như tay, chân sẽ co lại để dồn máu về nuôi dưỡng và bảo vệ các cơ quan nội tạng quan trọng như tim, phổi, não và các tạng trong ổ bụng. Việc máu lưu thông đến tay chân ít đi khiến nhiệt độ tại các vùng này giảm xuống, gây ra cảm giác lạnh, đôi khi kèm theo hiện tượng run rẩy.

Đây thực chất là giai đoạn đầu tiên của một cơn sốt cao. Lúc này, nhiệt độ bên trong cơ thể đang tăng lên rất nhanh nhưng nhiệt chưa kịp lan tỏa ra ngoài da. Do đó, hiện tượng đầu nóng chân lạnh thường là dấu hiệu báo trước rằng nhiệt độ của trẻ sẽ còn tiếp tục tăng cao trong vài giờ tới. Nếu cha mẹ hiểu được cơ chế này sẽ bớt lo lắng hơn và có sự chuẩn bị tâm lý cũng như thuốc men sẵn sàng để đối phó với đỉnh sốt sắp tới.

2. Câu trả lời cho cha mẹ: Có nên đi tất cho trẻ hay không?

Đây là câu hỏi gây tranh cãi nhiều nhất. Theo quan niệm dân gian, khi thấy tay chân lạnh thì phải ủ ấm thật kỹ, đi tất dày để tránh "gió độc". Tuy nhiên, dưới góc độ y khoa, câu trả lời là: Nên đi tất, nhưng phải đúng cách và đúng thời điểm.

Trong giai đoạn trẻ đang sốt cao rét run, tay chân lạnh ngắt, việc đi một đôi tất mỏng là cần thiết. Đôi tất sẽ giúp giữ ấm cho bàn chân, làm giảm cảm giác ớn lạnh và khó chịu cho bé, giúp bé bớt run rẩy. Tuy nhiên, loại tất được chọn phải là tất cotton mỏng, thoáng khí và thấm hút mồ hôi tốt. Tuyệt đối không dùng tất len dày, tất nilon bí bách hoặc đi quá nhiều đôi tất cùng lúc.

Nguyên tắc quan trọng cần nhớ là sự linh hoạt. Cha mẹ chỉ nên đi tất cho con trong giai đoạn đầu khi tay chân bé còn lạnh. Ngay khi cơn sốt đã đạt đỉnh và bắt đầu hạ nhiệt, hoặc khi cha mẹ sờ thấy tay chân bé đã ấm trở lại, mồ hôi bắt đầu rịn ra, thì cần tháo bỏ tất ngay lập tức. Lúc này, cơ thể cần cơ chế thải nhiệt qua da để hạ sốt. Việc tiếp tục đi tất sẽ "khóa" nhiệt lại, khiến mồ hôi không thoát ra được, ngấm ngược vào cơ thể gây viêm phổi hoặc làm thân nhiệt tăng quá cao dẫn đến nguy cơ co giật.

3. 5 lưu ý quan trọng cha mẹ không thể bỏ qua khi chăm sóc

Bên cạnh việc đi tất, quá trình chăm sóc trẻ sốt tay chân lạnh đòi hỏi sự tỉ mỉ và tuân thủ các nguyên tắc khoa học để đảm bảo an toàn.

Lưu ý 1: Tuyệt đối không ủ ấm toàn thân

Sai lầm chết người mà nhiều cha mẹ mắc phải là thấy con kêu lạnh, tay chân lạnh thì đắp chăn dày hoặc mặc nhiều áo khoác. Hãy nhớ quy tắc "đầu mát, chân ấm". Cha mẹ có thể đi tất mỏng cho bé, nhưng phần thân mình phải được mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát. Việc ủ kín mít sẽ khiến nhiệt độ trung tâm không thoát ra được, làm thân nhiệt vọt lên 40-41 độ C cực kỳ nhanh chóng, dẫn đến nguy cơ sốc nhiệt và tổn thương não bộ.

Lưu ý 2: Chườm ấm đúng kỹ thuật để giãn mạch

Thay vì chườm lạnh hay dán miếng hạ sốt (thường ít tác dụng trong giai đoạn co mạch này), cha mẹ nên dùng khăn nhúng nước ấm (nhiệt độ như nước tắm) để lau người cho trẻ. Nước ấm giúp làm giãn các mạch máu ngoại vi, giúp máu lưu thông tốt hơn ra tay chân, từ đó làm ấm tay chân và giúp nhiệt thoát ra ngoài. Hãy tập trung lau vào các vị trí có mạch máu lớn đi qua như nách, bẹn, cổ và lau dọc sống lưng, lòng bàn tay bàn chân.

Lưu ý 3: Bù nước và điện giải tích cực

Sốt cao làm cơ thể tiêu hao năng lượng và mất nước rất nhanh qua hơi thở và mồ hôi. Tình trạng mất nước sẽ làm máu cô đặc lại, khiến việc lưu thông máu đến tay chân càng khó khăn hơn. Cha mẹ cần tích cực cho bé bú mẹ (với trẻ nhỏ) hoặc uống Oresol, nước lọc, nước trái cây (với trẻ lớn). Hãy cho uống từng ngụm nhỏ, liên tục trong ngày để đảm bảo cơ thể luôn đủ nước.

Cha mẹ cần tích cực bù nước cho trẻ

Lưu ý 4: Dinh dưỡng dạng lỏng, dễ tiêu

Khi sốt, hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động kém hiệu quả, trẻ thường biếng ăn, buồn nôn. Đừng ép trẻ ăn cơm hay thức ăn thô cứng. Hãy chuyển sang các món dạng lỏng, mềm, dễ nuốt như cháo loãng, súp, canh. Chia nhỏ bữa ăn thành nhiều lần trong ngày để trẻ không bị đầy bụng mà vẫn nhận được đủ năng lượng để chiến đấu với cơn sốt.

Lưu ý 5: Sử dụng thuốc hạ sốt đúng liều lượng

Nếu trẻ sốt trên 38,5 độ C kèm theo mệt mỏi, quấy khóc, cha mẹ cần cho trẻ uống thuốc hạ sốt (thường là Paracetamol) với liều lượng 10-15mg/kg cân nặng, mỗi lần cách nhau 4-6 tiếng. Việc dùng thuốc giúp hạ nhiệt độ trung tâm, từ đó giảm tình trạng co mạch và giúp tay chân ấm dần lên. Tuy nhiên, không được tự ý tăng liều hoặc dùng kết hợp nhiều loại thuốc hạ sốt cùng lúc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

4. Khi nào tình trạng này trở nên nguy hiểm cần đi cấp cứu?

Mặc dù sốt tay chân lạnh thường là giai đoạn khởi phát của sốt virus thông thường, nhưng trong một số trường hợp, nó là dấu hiệu của tình trạng nhiễm trùng huyết hoặc viêm màng não mô cầu cực kỳ nguy hiểm. Cha mẹ cần đặc biệt cảnh giác và đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức nếu nhận thấy các dấu hiệu bất thường.

Dấu hiệu nguy hiểm nhất là khi trẻ sốt cao, tay chân lạnh nhưng kèm theo tình trạng tím tái, nổi vân tím trên da (giống như hoa đá) toàn thân. Đây có thể là biểu hiện của sốc nhiễm khuẩn hoặc rối loạn tuần hoàn nặng. Ngoài ra, nếu trẻ có biểu hiện li bì, ngủ gà, khó đánh thức, hoặc ngược lại là kích thích vật vã, co giật, cứng cổ, thóp phồng (ở trẻ nhũ nhi), nôn vọt tất cả mọi thứ, thì không được chần chừ mà phải đi cấp cứu ngay. Đối với trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi, mọi cơn sốt dù nhẹ cũng cần được thăm khám y tế càng sớm càng tốt.

Trẻ sốt nhưng tay chân lạnh là một hiện tượng sinh lý thường gặp trong giai đoạn đầu của cơn sốt, phản ánh cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Cha mẹ không nên quá hoảng sợ nhưng cũng tuyệt đối không được chủ quan. Việc đi một đôi tất mỏng là giải pháp hỗ trợ hợp lý để bé dễ chịu hơn, nhưng quan trọng nhất vẫn là việc theo dõi sát sao nhiệt độ, làm mát cơ thể đúng cách và bù nước đầy đủ. Sự bình tĩnh và kiến thức đúng đắn của cha mẹ chính là liều thuốc tốt nhất giúp con vượt qua cơn sốt an toàn và khỏe mạnh.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.
Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699