1. "Giải mã" tiếng thở của trẻ: Phân biệt khò khè, khụt khịt và khó thở
Đây là bước quan trọng nhất để cha mẹ xác định đúng tình trạng của con. Rất nhiều trường hợp, điều cha mẹ gọi là "khò khè" thực chất lại là tiếng "khụt khịt".
Nhận biết tiếng khụt khịt và tiếng khò khè rất quan trọng để xác định tình trạng của bé
Phân biệt tiếng khụt khịt và tiếng khò khè ở trẻ
| Tiếng khụt khịt (Âm thanh từ MŨI) | Tiếng khò khè (Tiếng rít từ PHỔI) | |
| Âm thanh | Nghe "ro ro", "è è" hoặc "khụt khịt". Âm thanh nghe rất to, cảm giác ngay ở mũi bé. | Là một tiếng rít, "wheezing" (âm thanh có âm sắc cao), nghe giống như tiếng huýt sáo hoặc tiếng mèo rít. Âm thanh này thường nghe rõ nhất khi bé thở ra. |
| Nguồn gốc | Do dịch nhầy (nước mũi, đờm) bị tắc ở đường hô hấp trên (khoang mũi, họng). | Xuất phát từ đường hô hấp dưới (phế quản, tiểu phế quản). Âm thanh này được tạo ra khi không khí bị ép đi qua một đường thở đã bị hẹp lại (do co thắt, sưng viêm, hoặc đờm). |
| Đặc điểm | Thường xảy ra khi bé bị cảm lạnh, nghẹt mũi. Tiếng thở sẽ biến mất ngay lập tức sau khi mẹ nhỏ nước muối sinh lý và hút sạch mũi cho bé. | Tiếng khò khè KHÔNG biến mất khi mẹ vệ sinh mũi cho bé. Mẹ có thể cảm nhận được độ rung nhẹ ở lồng ngực hoặc lưng bé khi áp tai vào. |
| Mức độ | Thường là lành tính. | Luôn là dấu hiệu của một vấn đề bệnh lý cần được thăm khám. |
Tình Trạng Khó Thở (Nỗ lực thở của CƠ THỂ)
Khò khè là một âm thanh, còn khó thở là một tình trạng nguy hiểm. Khó thở là khi bé phải gắng sức rất nhiều để hít thở.
Các dấu hiệu của khó thở bao gồm:
-
Thở nhanh, thở gấp: Đếm nhịp thở của bé trong 1 phút khi bé nằm yên (nhịp thở nhanh khi > 60 lần/phút ở trẻ < 2 tháng; > 50 lần/phút ở trẻ 2-12 tháng; > 40 lần/phút ở trẻ 1-5 tuổi).
-
Cánh mũi phập phồng: Hai cánh mũi của bé mở rộng ra mỗi khi hít vào.
-
Co lõm lồng ngực: Phần da ở giữa các xương sườn, trên xương đòn, hoặc dưới xương ức bị "hút" lõm vào sâu khi bé hít thở.
-
Thở rên, thở rít: Phát ra âm thanh ở cả khi hít vào và thở ra.
-
Tím tái: Môi, đầu ngón tay, hoặc quanh miệng bé chuyển sang màu tím hoặc xám.
Kết luận 1: Khò khè (tiếng rít ở phổi) và Khó thở (thở co lõm, phập phồng) là hai khái niệm khác nhau. Tuy nhiên, tình trạng khò khè nặng có thể DẪN ĐẾN khó thở.
2. Trẻ thở khò khè kéo dài - Cảnh báo 5 bệnh lý hô hấp phổ biến
Nếu tiếng khò khè của bé kéo dài (trên 2-3 tuần) hoặc tái đi tái lại nhiều lần, đây là những nguyên nhân bệnh lý hàng đầu mà bác sĩ sẽ xem xét:
2.1. Hen suyễn (Hen phế quản)
Đây là nguyên nhân số một gây ra khò khè tái đi tái lại ở trẻ nhỏ. Hen suyễn là tình trạng đường thở của bé bị viêm mạn tính, khiến nó trở nên "siêu nhạy cảm" với các yếu tố kích thích (gọi là dị nguyên).
-
Dấu hiệu: Bé khò khè tái phát, đặc biệt là khi thay đổi thời tiết, khi tiếp xúc khói bụi, lông thú cưng, hoặc sau khi chạy nhảy, cười đùa gắng sức. Cơn khò khè thường kèm theo ho (đặc biệt là ho nhiều về đêm và gần sáng).
-
Điều cần biết: Hen suyễn ở trẻ nhỏ hoàn toàn có thể kiểm soát tốt nếu được chẩn đoán đúng và có kế hoạch điều trị dự phòng.
2.2. Viêm tiểu phế quản
Thường gặp ở trẻ dưới 2 tuổi, đặc biệt là dưới 6 tháng tuổi. Đây là tình trạng nhiễm trùng (thường do virus RSV) gây sưng viêm và tắc nghẽn các đường thở nhỏ nhất trong phổi (tiểu phế quản).
-
Dấu hiệu: Bé thường bắt đầu bằng sổ mũi, ho, sốt nhẹ. Sau 1-2 ngày, bé bắt đầu khò khè, thở nhanh, và có thể dẫn đến khó thở.
-
Đặc điểm: Cơn khò khè có thể kéo dài 1-2 tuần, thậm chí lâu hơn. Một số trẻ sau khi bị viêm tiểu phế quản nặng có thể bị khò khè tái phát trong nhiều tháng sau đó.
2.3. Trào ngược dạ dày thực quản (GERD)
Đây là một nguyên nhân "thầm lặng" mà nhiều cha mẹ bỏ qua. Axit từ dạ dày trào ngược lên cổ họng, một phần nhỏ có thể bị hít vào đường thở (gọi là hít sặc vi thể), gây kích ứng và viêm mạn tính.
-
Dấu hiệu: Bé khò khè kéo dài mà không kèm theo sốt hay các dấu hiệu cảm lạnh. Bé hay ọc sữa, nôn trớ, khó chịu sau khi bú, hoặc ngủ không yên giấc, hay ưỡn người.
-
Điều cần biết: Điều trị dứt điểm GERD (bằng cách điều chỉnh tư thế bú, vỗ ợ hơi, hoặc dùng thuốc theo chỉ định) có thể khiến tiếng khò khè biến mất.
2.4. Phản ứng dị ứng
Đường thở của bé có thể phản ứng với các chất gây dị ứng trong môi trường hoặc thức ăn.
-
Dị nguyên: Phổ biến là mạt bụi nhà, lông chó mèo, phấn hoa, nấm mốc. Ở trẻ nhỏ, dị ứng đạm sữa bò cũng là một nguyên nhân cần xem xét.
-
Dấu hiệu: Bé khò khè, hắt hơi, chảy mũi trong, ngứa mắt... thường xuyên xảy ra khi tiếp xúc với môi trường/thức ăn nhất định.
2.5. Dị vật đường thở (CỰC KỲ NGUY HIỂM)
Đây là một trường hợp cấp cứu. Nếu bé đột ngột lên cơn ho sặc sụa, tím tái, sau đó bắt đầu khò khè (thường là khò khè chỉ nghe rõ ở một bên phổi), có khả năng bé đã hít sặc một vật nhỏ (như hạt đậu, mẩu đồ chơi, hạt dưa...).
-
Dấu hiệu: Khò khè xuất hiện đột ngột sau một cơn ho sặc.
-
Hành động: Cần đưa bé đi cấp cứu NGAY LẬP TỨC.
3. Dấu hiệu khi nào mẹ cần đưa bé đi khám GẤP?
Cha mẹ có thể theo dõi tại nhà nếu bé khò khè nhẹ, vẫn bú tốt, chơi ngoan. Tuy nhiên, hãy đưa con đến bệnh viện hoặc phòng khám NGAY LẬP TỨC nếu có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:
-
Bé có dấu hiệu KHÓ THỞ:
-
Thở nhanh (nhịp thở/phút lúc ngủ: > 60 lần ở trẻ < 2 tháng; > 50 lần ở trẻ 2-12 tháng; > 40 lần ở trẻ 1-5 tuổi).
-
Co lõm lồng ngực, phập phồng cánh mũi.
-
Bé tím tái:
-
Môi, lưỡi, hoặc đầu ngón tay của bé chuyển sang màu xám, xanh hoặc tím. Đây là dấu hiệu thiếu oxy nghiêm trọng.
-
Bé bỏ bú, li bì:
-
Bé mệt lả, không muốn bú, bú kém (ít hơn một nửa so với bình thường), ngủ li bì, khó đánh thức.
-
Khò khè kèm sốt cao:
-
Khò khè đi kèm sốt cao (trên 38.5°C) không hạ, đặc biệt ở trẻ sơ sinh, có thể là dấu hiệu của viêm phổi.
-
Khò khè xuất hiện đột ngột:
-
Như đã nói ở trên, nếu bé khò khè đột ngột sau khi ăn, chơi, hoặc sau một cơn ho sặc sụa, nghi ngờ dị vật đường thở.
Cha mẹ cần chủ động nhận biết các dấu hiệu bất thường ở con
4. Cha mẹ có thể làm gì tại nhà (Sau khi đã có chẩn đoán)?
Khi bé bị khò khè, việc đầu tiên là đưa bé đi khám để bác sĩ xác định nguyên nhân. Sau khi đã có chẩn đoán, một số biện pháp hỗ trợ tại nhà (đã được bác sĩ đồng ý) có thể giúp bé dễ chịu hơn:
-
Vệ sinh mũi thường xuyên: Dù khò khè là ở phổi, nhưng việc nghẹt mũi sẽ làm bé khó chịu gấp bội. Giữ mũi bé thông thoáng bằng nước muối sinh lý.
-
Giữ ẩm không khí: Không khí khô (do điều hòa hoặc thời tiết) có thể làm đờm đặc lại. Sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng bé (duy trì độ ẩm 40-60%) có thể giúp làm loãng đờm, bé dễ chịu hơn.
-
Cho bé bú/uống đủ nước: Nước (sữa mẹ, sữa công thức, nước lọc cho trẻ lớn) rất quan trọng để làm loãng dịch nhầy trong đường thở.
-
Tránh xa các yếu tố kích thích: Tuyệt đối không để bé tiếp xúc với khói thuốc lá. Giữ nhà cửa sạch sẽ, thoáng đãng, hạn chế thú cưng, nước hoa nếu nghi ngờ bé bị dị ứng.
Lưu ý TUYỆT ĐỐI: Không bao giờ tự ý mua thuốc kháng sinh, thuốc long đờm, hay thuốc dãn phế quản (thuốc trị hen) cho bé uống mà không có chỉ định của bác sĩ. Dùng sai thuốc có thể khiến tình trạng của bé nghiêm trọng hơn.
Tiếng thở khò khè kéo dài ở trẻ không phải là một triệu chứng để "chờ nó tự hết". Nó là một thông điệp từ lá phổi của bé, báo hiệu rằng đường thở đang gặp vấn đề. Đó có thể là hen suyễn, viêm tiểu phế quản, trào ngược, hay dị ứng.
Thay vì lo lắng thái quá, cha mẹ hãy hành động thông thái: phân biệt rõ tiếng khò khè và tiếng khụt khịt, theo dõi sát các dấu hiệu "cờ đỏ" của khó thở, và đưa bé đi khám. Việc chẩn đoán đúng bệnh sẽ giúp bé có phác đồ điều trị phù hợp, kiểm soát được cơn khò khè, và quay trở lại với nhịp thở êm ái, khỏe mạnh.
THÔNG TIN LIÊN HỆ:
- Fanpage của Dr Thắng
1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:
https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN
2. Ths. Vũ Công Thắng:
https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN
3. THS. Vũ Công Thắng:
https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN
- Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
- Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.
- Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
- Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699
