1. Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ – Dấu hiệu khẩn cấp cần nhận biết

Xuất huyết tiêu hóa (XHTH) là tình trạng máu chảy ra từ niêm mạc đường tiêu hóa, bao gồm đường tiêu hóa trên (từ thực quản, dạ dày, tá tràng) và đường tiêu hóa dưới (ruột non, đại tràng, trực tràng). Không giống như nghẹt mũi, XHTH ở trẻ em, dù là bất kỳ mức độ nào, cũng là một hiện tượng luôn cần được xem là nghiêm trọng cho đến khi có chẩn đoán chính xác từ bác sĩ.

Dấu hiệu nhận biết bé bị xuất huyết tiêu hóa

Cha mẹ có thể nhận thấy bé bị XHTH qua các biểu hiện rõ ràng:

• Nôn ra máu: Đây là dấu hiệu của XHTH trên. Bé có thể nôn ra máu đỏ tươi (nếu đang chảy máu ồ ạt) hoặc máu bầm, máu cục, hoặc dịch nôn màu nâu đen như bã cà phê (do máu đã ở trong dạ dày một thời gian và bị dịch vị phân hủy).

• Đi ngoài phân đen: Đây cũng là dấu hiệu của XHTH trên. Máu chảy từ dạ dày, tá tràng đi qua một quãng đường dài của ruột sẽ bị biến đổi thành màu đen, dính, mùi khắm tanh rất đặc trưng (phân biệt với phân đen do uống bổ sung sắt).

• Đi ngoài ra máu tươi: Đây là dấu hiệu của XHTH dưới. Máu có thể dính bao quanh khuôn phân (thường gặp trong nứt kẽ hậu môn, polyp) hoặc máu chảy thành giọt, thành vòi sau khi đi ngoài.

• Trường hợp đặc biệt: Ở trẻ nhỏ (đặc biệt là nhũ nhi), dấu hiệu lồng ruột có thể là bé khóc thét từng cơn và đi ngoài phân nhầy lẫn máu màu "mứt dâu".

Nhận biết sớm các dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa ở trẻ

Nếu tình trạng mất máu nghiêm trọng, bé sẽ có thêm các dấu hiệu toàn thân: da xanh xao, niêm mạc nhợt nhạt, vã mồ hôi lạnh, chân tay lạnh, thở nhanh, li bì, hoặc vật vã. Mặc dù một số nguyên nhân là lành tính, XHTH vẫn có thể gây mất máu cấp, thiếu máu mạn tính, thậm chí là sốc mất máu. Vì vậy, việc nhận diện đúng dấu hiệu và tìm ra nguyên nhân là tối quan trọng.

2. Nguyên nhân khiến trẻ bị xuất huyết tiêu hóa

Nguyên nhân gây XHTH ở trẻ em rất đa dạng và thường thay đổi theo độ tuổi. Hiểu rõ các nguyên nhân sẽ giúp cha mẹ có cái nhìn tổng quan hơn về tình trạng của con.

Một trong những nguyên nhân phổ biến và lành tính nhất ở trẻ nhỏ là nứt kẽ hậu môn. Khi bé bị táo bón, phân cứng làm rách niêm mạc hậu môn, gây chảy máu tươi dính theo phân. Tình trạng này thường tự hết khi táo bón được giải quyết.

Ngược lại, một số nguyên nhân lại vô cùng nguy hiểm, như lồng ruột. Đây là một cấp cứu ngoại khoa thường gặp ở trẻ 3-9 tháng tuổi, khi một đoạn ruột chui vào lòng đoạn ruột kế cận, gây tắc nghẽn và hoại tử, biểu hiện bằng cơn đau bụng dữ dội và đi ngoài phân máu.

Ở đường tiêu hóa trên, viêm loét dạ dày - tá tràng (có thể do vi khuẩn HP hoặc do dùng thuốc kháng viêm) là nguyên nhân thường gặp. Ngoài ra, vỡ giãn tĩnh mạch thực quản (biến chứng của bệnh xơ gan, tăng áp lực tĩnh mạch cửa) cũng gây nôn ra máu ồ ạt, cực kỳ nguy hiểm.

Một số bé bị dị ứng đạm sữa bò cũng có thể bị viêm đại tràng và đi ngoài phân có lẫn máu. Các bệnh lý khác như polyp đại tràng, túi thừa Meckel, hoặc các rối loạn đông máu (như thiếu Vitamin K ở trẻ sơ sinh) cũng là những nguyên nhân gây XHTH. Đôi khi, bé có thể bị "XHTH giả" do nuốt phải máu (như nứt núm vú mẹ khi bú) hoặc ăn thực phẩm có màu đỏ (thanh long đỏ, củ dền).

3. Trẻ bị xuất huyết tiêu hóa có nguy hiểm không?

Tương tự như câu hỏi "nghẹt mũi bao lâu thì hết", câu trả lời cho "XHTH có nguy hiểm không" hoàn toàn tùy thuộc vào nguyên nhân và lượng máu mất.

Với trường hợp nứt kẽ hậu môn do táo bón, tình trạng thường là lành tính. Lượng máu mất rất ít, chỉ dính bên ngoài phân và thường tự khỏi sau 1-2 ngày khi bé đi ngoài phân mềm hơn.

Ngược lại, trường hợp lồng ruột, vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, hoặc loét dạ dày tá tràng gây thủng mạch máu là cực kỳ nguy hiểm. Bé có thể mất một lượng máu lớn trong thời gian ngắn, dẫn đến sốc giảm thể tích, trụy tim mạch và tử vong nếu không được cấp cứu và can thiệp y tế (nội soi cầm máu, phẫu thuật) kịp thời.

Trường hợp XHTH do dị ứng đạm sữa bò hoặc polyp, mức độ chảy máu thường rỉ rả, kéo dài, gây ra tình trạng thiếu máu mạn tính (bé xanh xao, chậm lớn) hơn là nguy hiểm tính mạng ngay lập tức.

Tuy nhiên, điều quan trọng nhất cha mẹ cần nhớ: Bất kỳ trường hợp nào trẻ nôn ra máu hoặc đi ngoài có máu, cha mẹ đều không thể tự đánh giá mức độ nguy hiểm tại nhà. Ngay cả một vết loét nhỏ cũng có thể ăn vào mạch máu lớn. Vì vậy, luôn phải đưa trẻ đi khám để bác sĩ kiểm tra và chẩn đoán chính xác nguyên nhân.

4. Cách xử lý khẩn cấp khi nghi ngờ bé bị xuất huyết tiêu hóa

Cách tốt nhất để giúp bé là cha mẹ phải thật bình tĩnh và hành động nhanh chóng, chính xác.

Cha mẹ cần bình tĩnh khi nghi ngờ bé bị xuất huyết tiêu hóa

Trước tiên, hãy đánh giá nhanh tình trạng của bé. Bé còn tỉnh táo hay li bì? Da có xanh xao, chân tay có lạnh, có vã mồ hôi không? Nếu bé có bất kỳ dấu hiệu nặng nào (li bì, da nhợt, thở nhanh), hãy gọi cấp cứu hoặc đưa bé đến bệnh viện lớn gần nhất ngay lập tức.

Tiếp theo, hãy giữ lại "bằng chứng". Nếu bé nôn hoặc đi ngoài, hãy dùng điện thoại chụp ảnh lại rõ nét chất nôn hoặc phân của bé. Nếu có thể, hãy giữ lại một ít mẫu phân (trong bỉm hoặc trong túi sạch) để mang đến bệnh viện. Đây là thông tin cực kỳ giá trị giúp bác sĩ chẩn đoán.

Tuyệt đối không tự ý cho bé uống bất kỳ loại thuốc nào (kể cả thuốc cầm máu hay thuốc dạ dày) khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Cho bé nằm nghỉ ngơi ở tư thế đầu cao nếu bé nôn, hoặc nằm nghiêng an toàn để tránh sặc. Không cho bé ăn hoặc uống bất cứ thứ gì cho đến khi có ý kiến của nhân viên y tế (để chuẩn bị cho trường hợp cần nội soi hoặc phẫu thuật).

Trong lúc đưa bé đi khám, hãy cố gắng nhớ lại các thông tin quan trọng: bé bắt đầu có triệu chứng từ khi nào, số lượng máu ước tính, bé có ăn gì lạ (thanh long, củ dền), có đang dùng thuốc gì (đặc biệt là thuốc kháng viêm, hạ sốt) hay có tiền sử bệnh lý gì không.

Xuất huyết tiêu hóa ở trẻ em là một hiện tượng báo động đỏ, đòi hỏi sự chú ý ngay lập tức. Mức độ nguy hiểm dao động từ lành tính (như nứt kẽ hậu môn) đến đe dọa tính mạng (như lồng ruột, vỡ giãn tĩnh mạch thực quản). Điều quan trọng nhất là cha mẹ không bao giờ được chủ quan. Khi bé có dấu hiệu nôn ra máu hoặc đi ngoài có máu, dù ít hay nhiều, hãy ngay lập tức đưa bé đến cơ sở y tế để được thăm khám. Với sự phát hiện sớm và can thiệp y tế kịp thời, hầu hết các nguyên nhân gây XHTH đều có thể được kiểm soát và điều trị hiệu quả.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.
• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699