1. Vỗ rung long đờm là gì và cơ chế hoạt động ra sao?

Vỗ rung long đờm là một phương pháp vật lý trị liệu hô hấp sử dụng lực cơ học từ đôi bàn tay của người chăm sóc tác động lên thành ngực của trẻ. Mục đích chính của kỹ thuật này là tạo ra các sóng rung động truyền qua lồng ngực vào đến phổi và các phế quản. Những rung động nhịp nhàng này có tác dụng làm rung rinh và bong tróc các mảng đờm đặc dính đang bám chặt vào thành phế quản, giúp chúng long ra và di chuyển từ các đường dẫn khí nhỏ (tiểu phế quản) ra các đường dẫn khí lớn hơn (phế quản và khí quản).

Vỗ đờm cho trẻ cần được thực hiện trong nhiều trường hợp trẻ mắc bệnh lý đường hô hấp

Khi đờm đã được dồn về các đường thở lớn, chúng sẽ kích thích phản xạ ho tự nhiên của cơ thể. Lúc này, với một cơn ho, trẻ có thể dễ dàng tống đờm ra ngoài miệng hoặc nuốt xuống dạ dày rồi đào thải qua đường tiêu hóa. Cơ chế này đặc biệt quan trọng đối với trẻ nhỏ, vì hệ thống lông chuyển (lớp lông nhỏ xíu trong phổi có nhiệm vụ quét bụi và đờm ra ngoài) thường bị tê liệt hoặc hoạt động kém hiệu quả khi bị viêm nhiễm. Việc vỗ rung đóng vai trò như một lực đẩy hỗ trợ, giúp "thông nòng" đường thở, làm giảm tình trạng tắc nghẽn, giúp trẻ dễ thở hơn và ngăn ngừa tình trạng viêm phổi do ứ đọng dịch (xẹp phổi).

2. Thời điểm "vàng" và những chống chỉ định cần nhớ

Hiệu quả của vỗ rung long đờm phụ thuộc rất lớn vào thời điểm thực hiện. Nguyên tắc quan trọng nhất mà cha mẹ buộc phải ghi nhớ là chỉ thực hiện kỹ thuật này khi dạ dày của trẻ đang rỗng. Thời điểm lý tưởng nhất là vào buổi sáng sớm khi trẻ vừa ngủ dậy và chưa ăn sáng, hoặc ít nhất là 1 đến 2 giờ sau bữa ăn gần nhất. Lý do là vì động tác vỗ rung và phản xạ ho tống đờm sau đó rất dễ kích thích gây nôn. Nếu thực hiện khi bé vừa ăn no, nguy cơ bé nôn thốc tháo thức ăn ra ngoài là rất cao, không chỉ gây mất vệ sinh, mệt mỏi mà nguy hiểm hơn là dịch nôn có thể trào ngược vào đường thở gây sặc phổi, tím tái.

Ngoài ra, không phải trẻ nào bị ho cũng nên áp dụng vỗ rung. Phương pháp này chỉ thực sự hiệu quả đối với những trẻ có tình trạng tăng tiết đờm nhớt nhiều, đờm đặc quánh khó khạc, thường gặp trong các bệnh lý như viêm phế quản phổi, giãn phế quản, hoặc xẹp phổi do ứ đọng. Đối với những trẻ đang trong cơn hen phế quản cấp tính (trẻ đang khó thở, rít lên từng cơn), trẻ bị chấn thương lồng ngực, gãy xương sườn, tràn khí màng phổi hoặc mắc các bệnh tim mạch bẩm sinh nặng, việc vỗ rung là chống chỉ định tuyệt đối vì có thể làm tình trạng bệnh trầm trọng hơn. Nếu trẻ đang sốt cao, cha mẹ cũng nên chờ khi trẻ hạ sốt, cơ thể thoải mái hơn rồi mới tiến hành.

3. Hướng dẫn kỹ thuật vỗ rung chuẩn xác tại nhà

Để thực hiện vỗ rung an toàn, cha mẹ cần nắm vững kỹ thuật "bàn tay khum". Khác với động tác vỗ lưng thông thường, khi vỗ rung, bàn tay của người thực hiện phải khum lại giống như đang bụm nước, các ngón tay khép chặt vào nhau, ngón cái ép sát vào ngón trỏ. Khi vỗ vào lưng trẻ, phần tiếp xúc là các cạnh của bàn tay và các đầu ngón tay, tạo ra một khoảng không khí đệm giữa lòng bàn tay và lưng bé. Nhờ lớp đệm khí này, lực vỗ sẽ êm ái, tạo ra tiếng kêu "bộp bộp" rỗng và trầm, mang lại cảm giác rung sâu vào trong phổi mà không gây đau rát ngoài da cho trẻ. Nếu cha mẹ vỗ nghe tiếng "bạch bạch" hoặc làm da bé đỏ ửng lên, nghĩa là tay chưa đủ khum hoặc dùng lực quá mạnh, cần điều chỉnh lại ngay.

Về tư thế, cha mẹ có thể để trẻ nằm nghiêng sang một bên hoặc ngồi cúi người về phía trước (đối với trẻ lớn), đầu hơi thấp hơn thân mình một chút để tận dụng trọng lực giúp đờm dễ chảy ra ngoài. Vị trí vỗ cần tập trung vào vùng phổi ở lưng, bắt đầu vỗ từ phần dưới của lồng ngực (tránh vùng dạ dày và xương sống) rồi di chuyển dần lên phía trên cổ. Nguyên tắc là vỗ từ dưới lên trên, từ ngoài vào trong nhằm dồn đờm về phía rốn phổi và khí quản. Lực vỗ cần dứt khoát, đều đặn nhưng phải phù hợp với thể trạng của bé, sử dụng sự linh hoạt của cổ tay chứ không phải dùng cả cánh tay để đập. Mỗi lần vỗ rung nên kéo dài khoảng 3 đến 5 phút cho mỗi bên phổi, sau đó đổi bên.

Cha mẹ có thể để trẻ nằm nghiêng sang một bên hoặc ngồi cúi người về phía trước

Sau khi vỗ rung, bước tiếp theo là kích thích ho (đối với trẻ nhỏ chưa biết tự ho). Cha mẹ có thể dùng ngón tay day nhẹ vào vùng cổ (hõm ức) để kích thích phản xạ ho của bé. Khi bé ho, đờm sẽ bật ra. Nếu thấy đờm trào ra miệng, cha mẹ dùng khăn mềm lau sạch hoặc dùng dụng cụ hút mũi để hút bớt dịch nhầy. Đừng lo lắng nếu bé nuốt lại đờm, vì dịch này sẽ được tiêu hóa và thải ra qua phân (cha mẹ có thể thấy phân bé có nhầy nhớt sau đó).

4. Kết hợp các biện pháp hỗ trợ và dấu hiệu cần dừng lại

Vỗ rung long đờm sẽ đạt hiệu quả tối ưu khi được kết hợp với các biện pháp làm loãng đờm khác. Trước khi tiến hành vỗ khoảng 15-20 phút, cha mẹ có thể khí dung nước muối sinh lý hoặc nhỏ nước muối vào mũi họng cho bé. Hơi nước và độ ẩm sẽ giúp làm loãng các cục đờm khô cứng, giúp chúng dễ dàng bong ra hơn khi có tác động rung. Bên cạnh đó, việc cho trẻ uống đủ nước ấm hàng ngày là phương pháp tự nhiên tốt nhất để giảm độ đặc quánh của dịch nhầy hô hấp.

Trong quá trình thực hiện, cha mẹ cần quan sát sát sao phản ứng của trẻ. Mục tiêu là giúp trẻ dễ chịu hơn, không phải làm trẻ đau đớn hay hoảng sợ. Nếu trẻ khóc thét quá dữ dội, giãy giụa chống cự, cha mẹ nên tạm dừng để trấn an con. Đặc biệt, cần dừng lại ngay lập tức và đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu nhận thấy các dấu hiệu nguy hiểm như: trẻ đột ngột khó thở, thở rít, mặt mũi tím tái, môi nhợt nhạt hoặc có biểu hiện nôn trớ sặc sụa không kiểm soát. Đây có thể là dấu hiệu của dị vật đường thở hoặc tình trạng suy hô hấp trở nặng không thích hợp để tự xử lý tại nhà.

Vỗ rung long đờm là một kỹ năng chăm sóc thiết thực mà cha mẹ nên trang bị để đồng hành cùng con trong những ngày ốm sốt. Khi được thực hiện đúng kỹ thuật và đúng thời điểm, phương pháp này giống như một "trợ thủ" đắc lực giúp giải phóng gánh nặng cho đôi phổi nhỏ bé, giúp con thở êm hơn, ngủ ngon hơn và mau chóng hồi phục. Tuy nhiên, hãy luôn nhớ rằng đây chỉ là biện pháp hỗ trợ, không thay thế được việc điều trị thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Sự kiên nhẫn, nhẹ nhàng và quan sát tinh tế của cha mẹ chính là liều thuốc tốt nhất giúp con vượt qua những đợt ốm một cách an toàn.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699