Giải mã hiện tượng nấc cụt ở trẻ: Cha mẹ cần biết gì?

1. Nấc cụt ở trẻ là gì và nguyên nhân gây nấc cụt ở trẻ

Nấc cụt xảy ra khi cơ hoành – cơ lớn nằm giữa ngực và bụng – co bóp không tự chủ, khiến dây thanh quản đóng lại đột ngột, tạo ra âm thanh “hic” đặc trưng. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nấc cụt thường xuất hiện do hệ thần kinh và cơ hoành chưa phát triển hoàn thiện, dẫn đến những phản xạ không kiểm soát. Mặc dù nấc cụt có thể gây khó chịu nhẹ, nhưng trong hầu hết các trường hợp, nó sẽ tự biến mất mà không cần can thiệp.

1.1. Hệ thần kinh chưa trưởng thành

Hệ thần kinh của trẻ sơ sinh còn non nớt, đặc biệt là phần kiểm soát cơ hoành. Điều này khiến cơ hoành dễ bị kích thích, dẫn đến nấc cụt. Đây là lý do tại sao nấc cụt thường xuất hiện ở trẻ sơ sinh nhiều hơn so với trẻ lớn hoặc người lớn. Hiện tượng này thường giảm dần khi trẻ lớn lên và hệ thần kinh phát triển hoàn thiện hơn.

Hệ thần kinh của trẻ còn non nớt khiến cơ hoành dễ bị kích thích dẫn đến nấc cụt

1.2. Nuốt khí khi bú

Trẻ sơ sinh thường nuốt phải không khí trong khi bú sữa mẹ hoặc bú bình, đặc biệt nếu bé bú quá nhanh, ngậm ti không đúng cách, hoặc bình sữa không có thiết kế chống sặc. Lượng khí tích tụ trong dạ dày có thể kích thích cơ hoành, gây ra nấc cụt. Ngoài ra, việc ép bé bú quá nhiều cũng làm tăng áp lực lên dạ dày, góp phần gây nấc.

1.3. Trào ngược dạ dày thực quản

Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là tình trạng sữa hoặc axit dạ dày trào ngược lên thực quản, kích ứng dây thần kinh phrenic – dây thần kinh kiểm soát cơ hoành. Điều này có thể gây nấc cụt ở trẻ, đặc biệt sau khi bú. Trẻ bị trào ngược thường có thêm các triệu chứng như nôn trớ, quấy khóc, hoặc khó chịu sau khi ăn.

1.4. Thay đổi nhiệt độ đột ngột

Sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, chẳng hạn như khi trẻ tiếp xúc với không khí lạnh hoặc uống sữa lạnh, có thể kích thích cơ hoành và gây nấc cụt. Ví dụ, khi trẻ được đưa ra khỏi phòng ấm để thay tã hoặc tắm, cơ thể trẻ có thể phản ứng bằng cách nấc cụt để điều chỉnh nhiệt độ.

2. Khi nào nấc cụt là dấu hiệu cần lưu ý?

Trong hầu hết các trường hợp, nấc cụt ở trẻ là vô hại và tự khỏi sau vài phút. Tuy nhiên, cha mẹ nên đưa trẻ đến bác sĩ nếu nhận thấy các dấu hiệu sau:

Nấc cụt kéo dài hơn 48 giờ hoặc xảy ra thường xuyên.
Bé quấy khóc dữ dội, bỏ bú, hoặc có dấu hiệu mất nước (môi khô, tiểu ít).
Nấc cụt kèm theo sốt, ho, hoặc khó thở.
Bé có biểu hiện đau bụng, nôn mửa liên tục, hoặc sụt cân.

3. Cách xử trí khi trẻ bị nấc cụt

Cho bé ợ hơi sau khi bú

Một trong những nguyên nhân chính gây nấc cụt ở trẻ là nuốt phải không khí trong khi bú. Để xử trí, cha mẹ nên bế bé áp vào vai và vỗ nhẹ lưng trong khoảng 5-10 phút sau mỗi cữ bú. Động tác này giúp loại bỏ khí thừa trong dạ dày, giảm áp lực lên cơ hoành, từ đó hạn chế nấc cụt. Hãy giữ bé ở tư thế thẳng đứng trong khoảng 10-15 phút sau khi bú để ngăn sữa trào ngược, vốn cũng là nguyên nhân gây nấc.

Cha mẹ nên vỗ ợ cho bé sau bú để hạn chế tình trạng nấc cụt ở trẻ

Điều chỉnh tư thế và kỹ thuật bú

Tư thế và kỹ thuật bú không đúng có thể khiến trẻ nuốt nhiều khí, dẫn đến nấc cụt. Khi cho bé bú, hãy giữ bé ở tư thế hơi thẳng, đầu cao hơn thân để giảm nguy cơ trào ngược và nuốt khí. Nếu bé bú mẹ, đảm bảo bé ngậm đúng khớp ngậm, miệng bao phủ cả quầng vú. Đối với trẻ bú bình, chọn núm ti phù hợp với độ tuổi và sử dụng bình sữa có van chống sặc. Ngoài ra, chia nhỏ cữ bú và tránh ép bé bú quá nhiều trong một lần để giảm áp lực lên dạ dày.

Giữ ấm cho bé

Nấc cụt có thể xảy ra khi trẻ tiếp xúc với nhiệt độ lạnh hoặc thay đổi nhiệt độ đột ngột, chẳng hạn khi tắm hoặc ra khỏi phòng ấm. Để xử trí, cha mẹ cần giữ bé ở môi trường có nhiệt độ ổn định, mặc quần áo đủ ấm, đặc biệt che chắn vùng ngực và cổ. Sau khi tắm, hãy lau khô và ủ ấm bé ngay lập tức để tránh kích thích cơ hoành. Tránh để bé tiếp xúc trực tiếp với luồng gió lạnh từ quạt hoặc điều hòa.

Tạo môi trường yên tĩnh và thư giãn

Kích thích quá mức như tiếng ồn lớn, ánh sáng mạnh, hoặc cảm xúc mạnh (cười, khóc) có thể làm rối loạn nhịp thở của trẻ, gây nấc cụt. Khi bé bị nấc, hãy đưa bé vào không gian yên tĩnh, ôm bé nhẹ nhàng hoặc hát ru để giúp bé thư giãn. Điều này giúp ổn định nhịp thở và giảm co bóp cơ hoành. Tránh lắc mạnh hoặc thay đổi tư thế đột ngột vì có thể làm tình trạng nấc cụt kéo dài hơn.

Cho bé uống từng ngụm nước nhỏ (đối với trẻ lớn hơn)

Đối với trẻ trên 6 tháng, cha mẹ có thể cho bé uống từng ngụm nhỏ nước ấm hoặc sữa để làm dịu cơ hoành và dừng nấc cụt. Tuy nhiên, cần tránh cho bé uống quá nhiều vì điều này có thể gây đầy bụng, làm tình trạng nấc cụt nặng hơn. Lưu ý rằng phương pháp này không phù hợp với trẻ sơ sinh dưới 6 tháng, trừ khi có chỉ định của bác sĩ.

Nấc cụt ở trẻ là hiện tượng phổ biến, thường vô hại và liên quan đến sự non nớt của hệ thần kinh và tiêu hóa. Hiểu rõ các nguyên nhân như nuốt khí, trào ngược, hoặc thay đổi nhiệt độ sẽ giúp cha mẹ xử trí hiệu quả. Bằng cách điều chỉnh tư thế bú, giữ ấm, và tạo môi trường thoải mái, cha mẹ có thể giảm thiểu nấc cụt và giúp bé cảm thấy dễ chịu hơn. Tuy nhiên, nếu nấc cụt kéo dài hoặc đi kèm các dấu hiệu bất thường, việc đưa bé đi khám bác sĩ là cần thiết để đảm bảo sức khỏe. Với sự chăm sóc chu đáo, cha mẹ có thể yên tâm rằng bé sẽ vượt qua hiện tượng này một cách an toàn.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699