1. Tại sao trẻ sơ sinh cần được rơ lưỡi thường xuyên?

Nhiều cha mẹ lầm tưởng rằng chỉ khi ăn dặm mới cần vệ sinh miệng, nhưng thực chất, quá trình tích tụ vi khuẩn bắt đầu ngay từ những cữ sữa đầu tiên. Lưỡi của trẻ sơ sinh có bề mặt chứa nhiều gai vị giác và các khe nhỏ, hoạt động như một "tấm lưới" giữ lại cặn sữa. Dù là sữa mẹ hay sữa công thức, lượng đường và protein trong sữa nếu đọng lại lâu ngày trên lưỡi, kết hợp với môi trường ấm ẩm trong khoang miệng và việc bé tiết ít nước bọt, sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn và nấm Candida albicans sinh sôi nảy nở.

Không chỉ người lớn mà khoang miệng của trẻ sơ sinh cũng chứa nhiều vi khuẩn

Nếu không được làm sạch thường xuyên, lớp cặn sữa này sẽ dày lên, tạo thành mảng trắng bao phủ bề mặt lưỡi. Hậu quả nhẹ thì làm giảm khả năng cảm nhận hương vị của bé, khiến bé chán bú, bú kém ngon miệng. Hậu quả nặng hơn là dẫn đến tình trạng nấm miệng (tưa lưỡi), gây đau rát, chảy máu, khiến bé quấy khóc mỗi khi bú và nấm có thể lan xuống đường tiêu hóa gây tiêu chảy hoặc lây ngược lại đầu ti mẹ gây viêm nhiễm. Đặc biệt đối với trẻ uống sữa công thức, nguy cơ đóng cặn lưỡi thường cao hơn trẻ bú mẹ do tính chất của sữa công thức khó trôi và dễ kết dính hơn. Do đó, rơ lưỡi chính là bước vệ sinh thiết yếu để "khai thông" đường ăn uống, giúp bé cảm thấy sạch sẽ, dễ chịu và phòng ngừa bệnh tật ngay từ cửa ngõ tiêu hóa.

2. Thời điểm "vàng" trong ngày để rơ lưỡi cho bé

Việc rơ lưỡi là cần thiết, nhưng rơ vào lúc nào để đạt hiệu quả cao nhất và an toàn nhất cho bé lại là điều cha mẹ cần cân nhắc kỹ. Theo khuyến cáo của các bác sĩ nhi khoa, tần suất rơ lưỡi hợp lý nhất là 1 đến 2 lần mỗi ngày. Không nên lạm dụng làm quá nhiều lần vì có thể gây trầy xước niêm mạc lưỡi mỏng manh của bé, làm mất đi lớp bảo vệ tự nhiên.

Về thời gian cụ thể, buổi sáng sớm sau khi ngủ dậy là thời điểm lý tưởng nhất. Lúc này, sau một đêm dài, khoang miệng bé tích tụ nhiều vi khuẩn và cặn bẩn, việc làm sạch sẽ giúp bé sảng khoái đón chào ngày mới. Tuy nhiên, nguyên tắc an toàn quan trọng nhất mà cha mẹ buộc phải ghi nhớ là: Chỉ rơ lưỡi khi trẻ đang đói hoặc sau khi ăn ít nhất 2 tiếng. Tuyệt đối không được rơ lưỡi ngay sau khi bé vừa bú no. Dạ dày của trẻ sơ sinh nằm ngang và cơ thắt tâm vị còn lỏng lẻo, việc đưa tay hoặc gạc vào miệng kích thích lưỡi và họng lúc này sẽ kích hoạt phản xạ nôn trớ mạnh mẽ, khiến bé trớ sạch lượng sữa vừa bú ra ngoài, gây mệt mỏi và sợ hãi cho cả mẹ và con.

Đối với trẻ bú mẹ hoàn toàn, việc rơ lưỡi có thể linh hoạt hơn. Do đầu ti mẹ mềm mại và khít với miệng bé, cộng với việc sữa mẹ chứa nhiều kháng thể và enzyme tự nhiên có khả năng diệt khuẩn nhẹ, nên lưỡi bé thường sạch hơn. Mẹ có thể rơ lưỡi 2-3 ngày một lần hoặc khi thấy lưỡi bé trắng. Ngược lại, với trẻ bú bình (sữa công thức hoặc sữa mẹ vắt ra), cha mẹ cần duy trì thói quen rơ lưỡi đều đặn mỗi ngày một lần, tốt nhất là vào buổi sáng trước cữ bú đầu tiên, để đảm bảo vệ sinh tối đa.

3. Dấu hiệu nhận biết bé cần được rơ lưỡi ngay

Không phải lúc nào cha mẹ cũng cần rơ lưỡi theo lịch trình cứng nhắc. Có những dấu hiệu cụ thể trên cơ thể bé báo hiệu rằng khoang miệng đang gặp vấn đề và cần được vệ sinh hoặc điều trị ngay lập tức. Dấu hiệu đầu tiên và dễ thấy nhất là sự xuất hiện của các mảng trắng dày trên bề mặt lưỡi. Nếu lớp trắng này mỏng, dễ dàng trôi đi sau khi bé uống nước hoặc rơ nhẹ, đó chỉ là cặn sữa sinh lý. Tuy nhiên, nếu mảng trắng bám chặt, dày lên từng ngày, lan ra cả niêm mạc má, vòm họng và lợi, thì đó là dấu hiệu của nấm lưỡi.

Dấu hiệu thứ hai liên quan đến hành vi ăn uống và cảm giác của trẻ. Khi lưỡi bị bao phủ bởi cặn bẩn hoặc nấm, vị giác của trẻ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Trẻ có thể đột ngột trở nên biếng ăn, ngậm ti nhưng không mút, hoặc nhả ti ra và khóc thét lên vì đau rát (trong trường hợp bị nấm ăn mòn niêm mạc). Trẻ cũng có thể chảy nhiều nước dãi hơn bình thường, hay đưa tay lên miệng cấu véo hoặc tỏ ra bứt rứt khó chịu không rõ nguyên nhân.

Ngoài ra, cha mẹ nên chú ý đến mùi hơi thở của con. Miệng trẻ sơ sinh thường có mùi thơm sữa đặc trưng. Nếu cha mẹ nhận thấy hơi thở của bé có mùi chua, hôi hoặc lạ, thì rất có thể vi khuẩn đang hoạt động mạnh trong khoang miệng do cặn sữa lên men. Đây là lúc cha mẹ cần kiểm tra kỹ lưỡi của bé và tiến hành vệ sinh sạch sẽ. Trong trường hợp nghi ngờ nấm lưỡi (mảng trắng khó bong, gây chảy máu khi cạy), cha mẹ không nên tự ý rơ bằng các bài thuốc dân gian mà cần đưa bé đi khám để được bác sĩ kê thuốc rơ nấm chuyên dụng.

4. Hướng dẫn kỹ thuật rơ lưỡi an toàn và hiệu quả

Rơ lưỡi tuy đơn giản nhưng cần thực hiện đúng kỹ thuật để không làm tổn thương bé và đạt hiệu quả làm sạch tốt nhất. Trước tiên, cha mẹ cần chuẩn bị dụng cụ gồm gạc rơ lưỡi vô khuẩn (loại xỏ ngón tay hoặc que rơ lưỡi) và dung dịch làm sạch (nước muối sinh lý 0,9% hoặc nước ấm). Cha mẹ cần rửa tay thật sạch bằng xà phòng trước khi thực hiện để tránh đưa thêm vi khuẩn vào miệng con.

Rơ lưỡi tuy đơn giản nhưng cha mẹ cần làm đúng kỹ thuật

Tư thế rơ lưỡi tốt nhất là mẹ bế bé nằm trên tay, đầu bé cao hơn thân một chút và được giữ cố định an toàn. Mẹ đeo gạc vào ngón trỏ (hoặc dùng que rơ), nhúng vào nước muối sinh lý cho ẩm. Sau đó, nhẹ nhàng đặt ngón tay lên môi dưới để bé mở miệng ra. Khi bé mở miệng, mẹ đưa ngón tay vào và bắt đầu rơ nhẹ nhàng theo trình tự: rơ hai bên nướu, rơ hai bên túi má, vòm họng và cuối cùng là bề mặt lưỡi.

Khi rơ trên mặt lưỡi, mẹ nên di chuyển ngón tay theo chuyển động tròn nhẹ nhàng từ trong ra ngoài. Cần lưu ý chỉ rơ ở vùng lưỡi phía trước, tránh đưa ngón tay quá sâu vào vùng gốc lưỡi (cuống họng) vì sẽ gây kích thích phản xạ nôn khan (oẹ), khiến bé sợ hãi cho những lần sau. Động tác cần dứt khoát nhưng mềm mại, không chà xát quá mạnh gây trầy xước, chảy máu. Mỗi chiếc gạc chỉ sử dụng một lần, nếu rơ chưa sạch hoặc gạc bị bẩn, hãy thay chiếc mới, tuyệt đối không nhúng gạc bẩn trở lại cốc nước muối sạch. Với trẻ lớn đã mọc răng, cha mẹ có thể kết hợp rơ lưỡi và chải răng bằng bàn chải mềm chuyên dụng.

Rơ lưỡi cho bé là một hành động chăm sóc nhỏ nhưng mang lại ý nghĩa lớn lao cho sức khỏe của trẻ. Nó không chỉ giúp làm sạch khoang miệng, phòng ngừa nấm và vi khuẩn, mà còn giúp bé ăn ngon miệng hơn, phát triển tốt hơn. Cha mẹ hãy biến việc rơ lưỡi thành một thói quen vui vẻ vào mỗi buổi sáng, thực hiện đúng thời điểm khi bé đói và quan sát kỹ các dấu hiệu bất thường. Một khoang miệng sạch sẽ, thơm tho chính là khởi đầu hoàn hảo cho hành trình khám phá thế giới ẩm thực đầy thú vị của con sau này.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699