Nấm lưỡi hay cặn sữa? Cách nhận biết đúng để chăm sóc miệng cho bé an toàn

1. Cặn sữa và nấm lưỡi là gì?

1.1. Cặn sữa

Cặn sữa là lớp trắng đục bám trên lưỡi, má trong hoặc nướu của bé sau khi bú mẹ hoặc bú bình. Đây là hiện tượng sinh lý bình thường, do sữa (mẹ hoặc công thức) còn sót lại sau bữa ăn.

Nguyên nhân: Sữa chứa protein và chất béo, khi tiếp xúc với không khí sẽ khô lại, tạo thành lớp trắng mỏng.
Đặc điểm: Mềm, dễ lau sạch, không gây đau, không lan rộng.
Thời gian: Thường xuất hiện ngay sau bú và biến mất sau vài giờ nếu vệ sinh đúng cách.

1.2. Nấm lưỡi

Nấm lưỡi là tình trạng nhiễm nấm Candida trong khoang miệng, thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ dưới 1 tuổi do hệ miễn dịch còn non nớt.

Nguyên nhân:

Nấm Candida có sẵn trong miệng, phát triển mạnh khi hệ miễn dịch yếu, dùng kháng sinh, hoặc vệ sinh miệng kém.
Lây từ mẹ (nếu mẹ bị nấm vú), bình sữa không sạch, hoặc núm ti giả không vệ sinh.

Đặc điểm: Lớp trắng dày, bám chặt, khó lau, có thể lan ra má, nướu, vòm miệng.
Triệu chứng kèm theo: Bé quấy khóc, bỏ bú, đau khi bú, có thể sốt nhẹ.

2. Cách nhận biết đúng tại nhà

Cha mẹ có thể tự kiểm tra miệng bé theo các bước sau:

2.1. Quan sát bằng mắt thường

Dùng đèn pin nhỏ, nhẹ nhàng kéo môi dưới và lưỡi bé ra.
Nếu lớp trắng chỉ trên lưỡi, mỏng, đều → khả năng cao là cặn sữa.
Nếu lớp trắng dày, lan rộng, bám chặt → nghi ngờ nấm lưỡi.

2.2. Thử lau bằng gạc sạch

Quấn gạc y tế quanh ngón tay, nhúng nước muối sinh lý ấm.
Lau nhẹ lên lưỡi bé:

Cặn sữa: Lau sạch hoàn toàn, không để lại vết đỏ.
Nấm lưỡi: Lau khó, bé đau, có thể để lại vết đỏ hoặc chảy máu nhẹ.

Cặn sữa có thể lau sạch nhưng nấm lưỡi ở trẻ lau khó, có thể để lại vết đỏ

2.3. Theo dõi hành vi của bé

Bé vẫn bú tốt, không quấy khóc → thường là cặn sữa.
Bé bỏ bú, quấy khóc, đau khi bú → cần nghi ngờ nấm lưỡi.

3. Cách chăm sóc miệng bé an toàn

Chuẩn bị dụng cụ vệ sinh sạch sẽ và an toàn

Trước khi vệ sinh miệng cho bé, cha mẹ cần chuẩn bị đầy đủ dụng cụ để đảm bảo an toàn và vệ sinh. Sử dụng gạc y tế vô trùng hoặc khăn xô mềm, sạch, quấn quanh ngón tay trỏ. Dùng nước muối sinh lý 0,9% (mua tại hiệu thuốc, không tự pha) hoặc nước đun sôi để nguội. Rửa tay sạch bằng xà phòng ít nhất 20 giây trước khi thực hiện. Tránh dùng tăm bông, khăn giấy thô ráp hoặc bất kỳ vật nhọn nào vì có thể làm tổn thương niêm mạc miệng bé. Đối với trẻ lớn hơn 6 tháng tuổi, có thể dùng bàn chải đánh răng lông mềm dành riêng cho trẻ sơ sinh, không dùng kem đánh răng.

Vệ sinh miệng cho trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng tuổi

Với trẻ sơ sinh và trẻ dưới 6 tháng tuổi, vệ sinh miệng nên được thực hiện 1 lần/ngày, tốt nhất vào buổi sáng hoặc sau khi tắm. Đặt bé nằm ngửa trên giường hoặc trên tay mẹ, đầu hơi nâng cao để tránh bé bị sặc. Nhúng gạc vào nước muối sinh lý ấm, vắt nhẹ cho ráo nước. Nhẹ nhàng kéo môi dưới của bé, dùng gạc lau từ trong ra ngoài theo thứ tự: lưỡi → má trong → nướu trên → nướu dưới. Mỗi vùng chỉ lau 1-2 lần, không chà xát mạnh. Thời gian vệ sinh không quá 1 phút để bé không khó chịu. Sau khi lau, dùng khăn mềm lau khô nhẹ nhàng vùng quanh miệng để tránh ẩm ướt.

Cha mẹ nhúng gạc vào nước muối sinh lý rồi nhẹ nhàng vệ sinh miệng cho bé

Vệ sinh miệng cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên

Khi trẻ bắt đầu mọc răng hoặc ăn dặm, vệ sinh miệng cần được thực hiện 2 lần/ngày (sáng và tối). Sử dụng bàn chải đánh răng lông mềm dành cho trẻ, nhúng nước sạch hoặc nước muối sinh lý. Đặt bé ngồi trên đùi mẹ hoặc ghế, nhẹ nhàng chải lưỡi, nướu và mặt trong má theo chuyển động tròn, nhẹ nhàng. Không dùng lực mạnh để tránh làm tổn thương nướu. Với trẻ đã ăn dặm, vệ sinh miệng sau mỗi bữa ăn bằng cách cho bé uống vài ngụm nước lọc hoặc lau miệng bằng gạc ẩm. Tránh để thức ăn (đặc biệt là sữa, nước ngọt) lưu lại lâu trong miệng vì có thể gây sâu răng sớm.

Xử lý khi phát hiện nấm lưỡi hoặc cặn sữa

Nếu phát hiện lớp trắng trên lưỡi bé, cha mẹ cần phân biệt giữa cặn sữa và nấm lưỡi trước khi vệ sinh. Với cặn sữa, chỉ cần lau nhẹ bằng gạc ẩm là sạch. Với nấm lưỡi (lớp trắng dày, bám chặt, bé đau khi lau), không tự ý dùng thuốc hoặc dân gian như mật ong, lá trầu không. Ngay lập tức đưa bé đến bác sĩ nhi khoa hoặc tai mũi họng để được kê thuốc kháng nấm an toàn (như nystatin gel). Trong thời gian điều trị, vệ sinh miệng bé 2-3 lần/ngày bằng nước muối sinh lý và tiệt trùng bình sữa, núm ti kỹ lưỡng.

Vệ sinh dụng cụ bú và đồ chơi miệng

Để phòng ngừa nấm miệng và vi khuẩn, tất cả dụng cụ tiếp xúc với miệng bé cần được vệ sinh sạch sẽ. Bình sữa, núm ti, ti giả phải được tiệt trùng bằng cách đun sôi 5 phút hoặc dùng máy tiệt trùng trước mỗi lần sử dụng. Đồ chơi cắn răng, thìa ăn dặm cần được rửa bằng xà phòng và nước nóng, phơi khô dưới nắng. Mẹ đang cho con bú cần vệ sinh núm vú bằng nước ấm trước và sau khi cho bú, đặc biệt nếu mẹ có dấu hiệu nấm vú (đau, nứt, trắng bám). Tránh để ti giả hoặc đồ chơi dính nước bọt lâu trong túi vì dễ sinh nấm.

Cặn sữa và nấm lưỡi đều gây lớp trắng trên lưỡi bé, nhưng cách nhận biết và xử trí hoàn toàn khác nhau. Cha mẹ cần quan sát kỹ, thử lau nhẹ, theo dõi hành vi bú để phân biệt chính xác. Với cặn sữa, chỉ cần vệ sinh nhẹ nhàng bằng nước muối sinh lý. Với nấm lưỡi, cần đưa bé đi khám và điều trị theo chỉ định bác sĩ. Vệ sinh miệng đúng cách từ sớm không chỉ giúp bé thoải mái mà còn phòng ngừa các bệnh răng miệng sau này. Hãy chăm sóc miệng bé như chăm sóc đôi mắt – nhẹ nhàng, sạch sẽ và an toàn!

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699