logo
  • Thạc sĩ Bác sĩ
  • Vũ Công Thắng
  • Chăm con đơn giản cùng BS Thắng

Nguyên nhân gây sứt môi, hở hàm ếch ở trẻ em là gì?

16:58 - 23/09/2025Bệnh lý,

Sứt môi và hở hàm ếch là những dị tật bẩm sinh phổ biến, ảnh hưởng đến cấu trúc khuôn mặt của trẻ ngay từ khi sinh ra. Sứt môi là tình trạng môi trên bị rách hoặc không liền hoàn toàn, trong khi hở hàm ếch là khi vòm miệng không khép kín, dẫn đến khe hở giữa miệng và khoang mũi. Hai dị tật này có thể xuất hiện riêng lẻ hoặc kết hợp, gây ảnh hưởng đến ngoại hình, khả năng ăn uống, nói chuyện, và thính lực của trẻ. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra sứt môi và hở hàm ếch là bước đầu tiên để cha mẹ nhận thức được các yếu tố nguy cơ và cách phòng ngừa. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về các nguyên nhân chính dẫn đến dị tật này ở trẻ em.

1. Sứt môi và hở hàm ếch là gì?

Sứt môi và hở hàm ếch là các dị tật bẩm sinh xảy ra trong quá trình phát triển phôi thai, thường vào tuần thứ 4 đến tuần thứ 7 của thai kỳ, khi các mô ở vùng mặt và miệng không hợp nhất hoàn toàn. Sứt môi có thể là một khe hở nhỏ ở môi trên hoặc kéo dài đến mũi, trong khi hở hàm ếch có thể là khe hở ở vòm miệng cứng, vòm miệng mềm, hoặc cả hai. Tình trạng này xảy ra với tỷ lệ khoảng 1/700 đến 1/1.000 trẻ sinh ra, tùy thuộc vào khu vực địa lý và dân tộc. Các dị tật này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn gây khó khăn trong việc bú sữa, phát âm, và có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe khác.

2. Nguyên nhân gây sứt môi và hở hàm ếch ở trẻ em

2.1. Yếu tố di truyền

Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra sứt môi và hở hàm ếch. Nếu trong gia đình có tiền sử mắc dị tật này, nguy cơ trẻ bị sứt môi hoặc hở hàm ếch sẽ cao hơn. Các đột biến gen hoặc rối loạn di truyền, chẳng hạn như hội chứng Van der Woude hoặc hội chứng Pierre Robin, có thể dẫn đến các dị tật này. Gen liên quan đến sự phát triển của mô mặt, như IRF6, đã được nghiên cứu và xác định là yếu tố góp phần gây ra sứt môi và hở hàm ếch. Cha mẹ có người thân mắc dị tật này nên tham khảo ý kiến bác sĩ di truyền học trước khi mang thai để đánh giá nguy cơ.

Nếu trong gia đình có tiền sử mắc dị tật này, nguy cơ trẻ bị sứt môi hoặc hở hàm ếch sẽ cao hơn

2.2. Ảnh hưởng trong thai kỳ

Các yếu tố trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ sứt môi và hở hàm ếch ở thai nhi. Những yếu tố này bao gồm:

  • Bệnh lý của mẹ: Mẹ mắc bệnh tiểu đường trước hoặc trong thai kỳ có nguy cơ cao sinh con bị dị tật bẩm sinh, bao gồm sứt môi và hở hàm ếch. Tương tự, mẹ bị nhiễm virus như rubella trong ba tháng đầu thai kỳ cũng làm tăng nguy cơ.

  • Sử dụng thuốc: Một số loại thuốc, như thuốc chống động kinh (phenytoin, valproate), thuốc điều trị mụn trứng cá chứa isotretinoin, hoặc thuốc corticosteroid, có thể làm tăng nguy cơ dị tật nếu sử dụng trong thai kỳ mà không có chỉ định của bác sĩ.

  • Thiếu hụt dinh dưỡng: Thiếu axit folic hoặc các chất dinh dưỡng thiết yếu trong thai kỳ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ dị tật ở vùng mặt và miệng.

2.3. Yếu tố môi trường

Tiếp xúc với các yếu tố môi trường độc hại trong thai kỳ có thể góp phần gây ra sứt môi và hở hàm ếch. Các yếu tố này bao gồm:

  • Hóa chất độc hại: Tiếp xúc với thuốc trừ sâu, kim loại nặng, hoặc các chất hóa học công nghiệp có thể làm gián đoạn quá trình phát triển phôi thai.

  • Hút thuốc lá và rượu bia: Mẹ hút thuốc lá hoặc uống rượu trong thai kỳ, đặc biệt trong ba tháng đầu, có nguy cơ cao sinh con bị sứt môi hoặc hở hàm ếch. Khói thuốc lá chứa các chất độc hại có thể cản trở sự phát triển của mô mặt.

  • Ô nhiễm môi trường: Sống trong khu vực có mức độ ô nhiễm không khí hoặc nước cao cũng có thể làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh.

2.4. Các hội chứng bẩm sinh

Sứt môi và hở hàm ếch đôi khi là một phần của các hội chứng bẩm sinh, trong đó trẻ mắc nhiều dị tật cùng lúc. Các hội chứng như Treacher Collins, Pierre Robin, hoặc Stickler thường đi kèm với sứt môi, hở hàm ếch, và các bất thường khác ở mặt, mắt, hoặc xương. Những hội chứng này thường có nguyên nhân di truyền và cần được chẩn đoán sớm để có kế hoạch điều trị phù hợp.

2.5. Nguyên nhân không rõ ràng

Trong một số trường hợp, nguyên nhân gây sứt môi và hở hàm ếch không thể xác định rõ ràng. Những trường hợp này được gọi là “dị tật tự phát”, xảy ra ngẫu nhiên trong quá trình phát triển phôi thai mà không liên quan đến yếu tố di truyền hoặc môi trường cụ thể. Mặc dù không xác định được nguyên nhân, các dị tật này vẫn có thể được điều trị hiệu quả thông qua phẫu thuật và can thiệp y tế.

3. Ảnh hưởng của sứt môi và hở hàm ếch

Sứt môi và hở hàm ếch không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn gây ra các vấn đề về:

  • Khả năng bú và ăn uống: Trẻ có thể gặp khó khăn khi bú sữa mẹ hoặc bú bình do khe hở ở môi hoặc vòm miệng.

  • Phát âm: Hở hàm ếch có thể khiến trẻ nói ngọng hoặc khó phát âm rõ ràng.

  • Thính lực: Trẻ có nguy cơ cao bị nhiễm trùng tai giữa, dẫn đến suy giảm thính lực.

  • Tâm lý: Sự khác biệt về ngoại hình có thể ảnh hưởng đến lòng tự trọng của trẻ khi lớn lên.

4. Phòng ngừa sứt môi và hở hàm ếch

Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa hoàn toàn, cha mẹ có thể giảm nguy cơ bằng cách:

  • Chăm sóc sức khỏe trước khi mang thai: Kiểm tra và điều trị các bệnh lý như tiểu đường, tiêm phòng rubella trước khi mang thai.

Mẹ bầu cần chú ý chăm sóc sức khỏe trước khi mang thai để phòng ngừa sứt môi và hở hàm ếch ở trẻ

  • Bổ sung axit folic: Uống bổ sung axit folic (400-800 mcg mỗi ngày) trước và trong thai kỳ giúp giảm nguy cơ dị tật ống thần kinh và dị tật mặt.

  • Tránh các yếu tố nguy cơ: Không hút thuốc, không uống rượu, và hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại hoặc môi trường ô nhiễm.

  • Tham khảo ý kiến di truyền học: Nếu gia đình có tiền sử dị tật bẩm sinh, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ di truyền để đánh giá nguy cơ.

Sứt môi và hở hàm ếch ở trẻ em có thể do yếu tố di truyền, ảnh hưởng trong thai kỳ, yếu tố môi trường, hoặc các hội chứng bẩm sinh gây ra. Mặc dù không phải lúc nào cũng xác định được nguyên nhân chính xác, việc hiểu rõ các yếu tố nguy cơ giúp cha mẹ phòng ngừa và chuẩn bị tốt hơn. Với sự phát triển của y học hiện đại, các dị tật này có thể được điều trị hiệu quả thông qua phẫu thuật và chăm sóc đa ngành. Cha mẹ cần theo dõi sát sao, đưa trẻ đi khám sớm, và duy trì lối sống lành mạnh trong thai kỳ để giảm thiểu nguy cơ. Với sự chăm sóc đúng cách, trẻ bị sứt môi và hở hàm ếch vẫn có thể phát triển khỏe mạnh và hòa nhập tốt với cộng đồng.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

  • Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

  • Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
  • Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội. 
  • Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.
  • Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699
Giỏ hàng của bạn
  • Chưa có sản phẩm nào trong giỏ hàng