1. Dính thắng lưỡi là gì và tại sao lại khó phát hiện?

Dính thắng lưỡi (tên khoa học là Ankyloglossia) là một dị tật bẩm sinh nhẹ, trong đó dải mô mỏng nối liền mặt dưới của đầu lưỡi với sàn miệng (gọi là thắng lưỡi hay phanh lưỡi) bị ngắn, dày hoặc căng quá mức. Bình thường, lớp màng này sẽ tiêu biến dần trong quá trình bào thai phát triển, cho phép lưỡi hoạt động linh hoạt. Tuy nhiên, ở một số trẻ, quá trình này diễn ra không hoàn toàn, khiến lưỡi bị "neo" chặt xuống sàn miệng, làm hạn chế đáng kể tầm vận động của đầu lưỡi.

Dính thắng lưỡi ở trẻ sơ sinh rất đa dạng

Sở dĩ dính thắng lưỡi thường bị bỏ sót trong các lần thăm khám sơ sinh thông thường là do mức độ dính rất đa dạng. Có những bé bị dính độ 1 hoặc độ 2 (dính nhẹ hoặc trung bình), thắng lưỡi chỉ hơi ngắn một chút, vẫn cho phép lưỡi cử động tương đối nên cha mẹ khó nhận ra bằng mắt thường nếu không vạch miệng con ra kiểm tra kỹ. Thậm chí, nhiều bé vẫn có thể bú bình khá tốt nhờ dòng sữa chảy nhanh, khiến cha mẹ lầm tưởng con hoàn toàn bình thường. Chỉ đến khi bé bắt đầu tập nói, phát âm không tròn vành rõ chữ, hoặc khi bé lớn hơn và gặp khó khăn trong việc liếm môi, ăn kem thì vấn đề mới được phát hiện. Do đó, sự quan sát chủ động của cha mẹ đóng vai trò quyết định trong việc chẩn đoán sớm.

2. Quan sát hình dáng và vận động của lưỡi: Những dấu hiệu "tố cáo"

Cách trực quan nhất để nhận biết dính thắng lưỡi là quan sát hình dáng của lưỡi khi bé khóc hoặc khi bé cố gắng thè lưỡi ra ngoài. Ở một đứa trẻ bình thường, đầu lưỡi thường thuôn tròn hoặc hơi nhọn. Tuy nhiên, với trẻ bị dính thắng lưỡi, khi bé khóc to và miệng mở rộng, cha mẹ sẽ thấy đầu lưỡi không thể nhấc lên cao chạm vào vòm họng được. Đặc biệt, một dấu hiệu điển hình và dễ nhận biết nhất là hình dạng "trái tim" ở đầu lưỡi. Do sợi thắng lưỡi ngắn kéo giật phần giữa của đầu lưỡi lại phía sau trong khi hai bên cạnh lưỡi vẫn vươn ra trước, tạo thành một vết lõm hình chữ V hoặc hình trái tim ngay tại đầu lưỡi.

Bên cạnh hình dáng, hạn chế về vận động là một manh mối quan trọng khác. Lưỡi của bé dường như bị "mắc kẹt" ở sàn miệng. Cha mẹ có thể thử dùng tay sạch hoặc đồ chơi để kích thích bé đưa lưỡi sang hai bên khóe miệng. Trẻ bị dính thắng lưỡi thường rất khó khăn hoặc không thể đưa lưỡi chạm tới góc hàm hai bên, cũng như không thể thè lưỡi dài ra quá bờ môi dưới. Trong những trường hợp dính nặng (thắng lưỡi bám ngay đầu lưỡi), lưỡi của bé gần như nằm cố định một chỗ, bé không thể thực hiện các động tác liếm môi trên hay cong lưỡi lên, điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vệ sinh răng miệng tự nhiên (liếm sạch thức ăn bám trên răng) của trẻ sau này.

3. Những rắc rối trong việc bú mẹ và ăn uống

Nếu các dấu hiệu về hình dáng còn mơ hồ, thì những khó khăn trong quá trình bú mẹ thường là hồi chuông cảnh báo rõ rệt nhất ở trẻ sơ sinh. Để bú mẹ hiệu quả, lưỡi của bé cần phải vươn ra trùm lên nướu dưới, tạo thành một máng trượt để massage quầng vú và tạo áp lực âm hút sữa. Khi thắng lưỡi bị ngắn, lưỡi không thể vươn ra đủ dài để che phủ nướu dưới, dẫn đến việc bé thường xuyên dùng nướu (lợi) để nhay hoặc cắn vào đầu ti mẹ thay vì mút.

Hậu quả đầu tiên và trực tiếp nhất là người mẹ sẽ cảm thấy đau đớn dữ dội mỗi lần cho con bú, đầu ti thường xuyên bị nứt cổ gà, trầy xước, thậm chí dẫn đến viêm tuyến vú do bé bú không hiệu quả làm sữa không thoát ra hết. Về phía em bé, do không tạo được khớp ngậm đúng và kín, bé thường xuyên làm tuột ti mẹ, tạo ra những tiếng kêu "tắc tắc" hoặc "chậc chậc" trong khi bú (tiếng phá vỡ lực hút chân không). Bé phải gắng sức rất nhiều để hút sữa nhưng lượng sữa nhận được lại ít, dẫn đến việc bé bú rất lâu, hay ngủ gật trên ngực mẹ vì mệt nhưng lại thức dậy đòi ăn ngay sau đó vì đói. Tình trạng này kéo dài sẽ khiến bé chậm tăng cân, hay quấy khóc vì đầy hơi (do nuốt phải nhiều không khí khi khớp ngậm bị hở) và có thể dẫn đến suy dinh dưỡng nếu không được phát hiện nguyên nhân.

Khi bước vào giai đoạn ăn dặm, trẻ bị dính thắng lưỡi cũng gặp nhiều bất lợi. Lưỡi kém linh hoạt khiến bé khó đảo thức ăn trong miệng, khó gom thức ăn để nuốt, dẫn đến việc bé hay bị ọe, dễ hóc hoặc lười nhai, chỉ thích nuốt chửng. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây biếng ăn cơ học ở trẻ nhỏ mà nhiều cha mẹ không ngờ tới.

4. Ảnh hưởng đến phát âm và thời điểm vàng để can thiệp

Nếu bỏ qua giai đoạn sơ sinh, dính thắng lưỡi sẽ trở thành rào cản lớn khi trẻ bắt đầu tập nói. Lưỡi là bộ phận quan trọng nhất để điều âm. Để phát âm chuẩn các âm tiết cần sự cong lưỡi như t, d, l, n, r, s, z, đầu lưỡi cần phải chạm được vào vòm họng hoặc chân răng cửa trên. Trẻ bị dính thắng lưỡi sẽ không thể thực hiện động tác này, dẫn đến tình trạng nói ngọng, phát âm không rõ, nói đớt (ví dụ "rổ rá" thành "gổ gá", "con trâu" thành "con tâu"). Mặc dù dính thắng lưỡi không gây chậm nói (về mặt tư duy ngôn ngữ), nhưng nó làm biến dạng âm thanh, khiến trẻ tự ti khi giao tiếp và ảnh hưởng đến kết quả học tập sau này.

Thắng lưỡi ảnh hưởng nhiều tới trẻ và cha mẹ cần xác định đúng thời điểm để can thiệp

Ngoài ra, dính thắng lưỡi còn gây ra các vấn đề về nha khoa. Do lưỡi luôn nằm thấp ở sàn miệng, nó có thể đẩy hàm dưới ra trước hoặc tạo áp lực làm thưa các răng cửa dưới. Việc không thể lia lưỡi để làm sạch thức ăn thừa cũng làm tăng nguy cơ sâu răng và viêm nướu.

Về giải pháp, cắt thắng lưỡi là một thủ thuật tiểu phẫu rất đơn giản, nhanh chóng và an toàn. Thời điểm can thiệp tốt nhất phụ thuộc vào mức độ ảnh hưởng của tật dính thắng lưỡi đến chức năng của trẻ. Nếu dính thắng lưỡi gây khó khăn cho việc bú mẹ, khiến bé không tăng cân hoặc mẹ quá đau đớn, thủ thuật này có thể được thực hiện ngay từ giai đoạn sơ sinh (thậm chí vài ngày tuổi). Đối với trẻ lớn hơn phát hiện do nói ngọng, việc cắt thắng lưỡi nên được thực hiện trước tuổi đi học để bé có thời gian luyện tập lại phát âm. Thủ thuật thường chỉ mất vài phút, ít chảy máu và bé có thể bú hoặc ăn uống lại ngay sau đó.

Dính thắng lưỡi là một dị tật nhỏ nhưng có thể gây ra những phiền toái lớn cho cả hành trình khôn lớn của trẻ, từ miếng ăn, giấc ngủ đến tiếng nói đầu đời. Cha mẹ hãy dành thời gian quan sát kỹ chiếc lưỡi của con, chú ý đến hình dạng trái tim khi bé khóc, những tiếng kêu "tắc tắc" khi bú hay sự khó khăn khi con cố gắng thè lưỡi. Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, đừng ngần ngại đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa Răng Hàm Mặt hoặc Tai Mũi Họng để được thăm khám và tư vấn. Một đường cắt nhỏ đúng thời điểm có thể giải phóng hoàn toàn sự linh hoạt cho chiếc lưỡi, giúp con ăn ngon, nói tròn vành rõ chữ và tự tin hơn trong tương lai.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699