1. Khàn tiếng ở trẻ em – Khi giọng nói trở thành "tiếng còi báo động"

Khàn tiếng, về mặt y học, là tình trạng thay đổi bất thường trong cao độ và âm sắc của giọng nói, khiến giọng trở nên trầm, thô, rát hoặc nghe như hụt hơi. Ở trẻ em, hiện tượng này xảy ra khi các dây thanh âm (hai nếp gấp cơ nhỏ nằm trong thanh quản) bị sưng nề hoặc kích ứng, khiến chúng không thể rung động nhịp nhàng khi không khí đi qua. Do trẻ nhỏ có đường thở hẹp và cấu trúc thanh quản chưa hoàn thiện, nên chỉ cần một tác động nhỏ từ virus hoặc việc sử dụng giọng nói quá mức cũng dễ dàng gây ra tình trạng này.

Cha mẹ có thể dễ dàng nhận ra sự thay đổi này khi nghe giọng bé trầm xuống bất thường, nghe ồ ồ như "vịt đực", hoặc bé phải gắng sức, đỏ mặt tía tai mới nói được một câu hoàn chỉnh. Trong nhiều trường hợp, tiếng khóc của bé cũng thay đổi, trở nên khàn đục hoặc yếu ớt. Đôi khi, tình trạng này đi kèm với các triệu chứng hô hấp khác, nhưng cũng có khi khàn tiếng là biểu hiện duy nhất.

Mặc dù phần lớn các trường hợp khàn tiếng sẽ tự thuyên giảm, nhưng đây là "tiếng còi báo động" cho thấy thanh quản của bé đang bị tổn thương. Nếu không được chăm sóc đúng cách, từ một tình trạng viêm cấp tính đơn giản có thể chuyển sang mạn tính, gây ra các hạt xơ dây thanh, ảnh hưởng lâu dài đến giọng nói của trẻ sau này. Do đó, việc quan sát kỹ các dấu hiệu đi kèm để phân loại nguyên nhân là bước đầu tiên và quan trọng nhất.

2. Phân biệt nguyên nhân: Do bệnh lý (Viêm họng, Cảm cúm) hay do cơ học (Hét nhiều)?

Để xử lý hiệu quả, cha mẹ cần trả lời được câu hỏi: "Tại sao con bị khàn tiếng?". Hai nhóm nguyên nhân chính là do nhiễm trùng đường hô hấp và do lạm dụng giọng nói, mỗi nhóm sẽ có những biểu hiện đặc trưng riêng biệt.

Trường hợp 1: Khàn tiếng do la hét, nô đùa quá mức (Nguyên nhân cơ học) Đây là nguyên nhân rất phổ biến ở những trẻ hiếu động, hay nô đùa, la hét lớn hoặc khóc nhiều. Trong trường hợp này, các dây thanh âm bị va đập mạnh liên tục vào nhau gây sưng tấy, giống như việc chúng ta vỗ tay quá mạnh làm sưng lòng bàn tay. Dấu hiệu nhận biết rõ nhất là trẻ bị khàn tiếng nhưng hoàn toàn không có các triệu chứng bệnh toàn thân. Bé vẫn ăn ngủ bình thường, không sốt, không sổ mũi, không mệt mỏi. Tình trạng khàn tiếng thường xuất hiện rõ rệt nhất vào cuối ngày, sau một buổi đi chơi công viên, sau khi đi học về hoặc sau một cơn khóc lóc, ăn vạ dữ dội. 

Giọng bé có thể khàn đi nhưng bé vẫn vui vẻ, chạy nhảy và không có vẻ gì là đang bị ốm

Trường hợp 2: Khàn tiếng do bệnh lý (Viêm thanh quản, Viêm họng, Cảm cúm) Đây là tình trạng dây thanh âm bị viêm nhiễm do sự tấn công của virus (như virus cúm, virus á cúm) hoặc vi khuẩn. Lúc này, khàn tiếng chỉ là một triệu chứng trong một bức tranh bệnh lý tổng thể. Cha mẹ sẽ thấy bé có kèm theo các dấu hiệu nhiễm trùng điển hình. Phổ biến nhất là sốt (có thể sốt nhẹ hoặc sốt cao), kèm theo chảy nước mũi, nghẹt mũi và ho. Đặc biệt, trong trường hợp viêm thanh quản cấp, tiếng ho của bé rất đặc trưng, nghe "ông ổng" như tiếng chó sủa hoặc tiếng hải cẩu kêu, kèm theo tiếng thở rít khi bé hít vào. Bé thường tỏ ra mệt mỏi, quấy khóc, đau họng khi nuốt, có thể bỏ ăn và kém linh hoạt. Nếu khàn tiếng đi kèm với sốt và ho, gần như chắc chắn bé đang mắc một bệnh lý hô hấp chứ không chỉ đơn thuần là do la hét.

3. Khàn tiếng kéo dài bao lâu và diễn biến như thế nào?

Thời gian hồi phục giọng nói của trẻ phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên nhân gốc rễ và mức độ tuân thủ các biện pháp chăm sóc của cha mẹ.

Đối với trường hợp khàn tiếng do la hét hoặc khóc nhiều, nếu trẻ được nghỉ ngơi giọng nói (hạn chế nói to, la hét), tình trạng sưng nề dây thanh thường sẽ giảm nhanh chóng và giọng nói sẽ trở lại bình thường trong vòng 1 đến 3 ngày. Tuy nhiên, nếu trẻ vẫn tiếp tục thói quen la hét hàng ngày, tình trạng này có thể tái đi tái lại, dẫn đến khàn tiếng mạn tính và hình thành các hạt xơ dây thanh, lúc này việc điều trị sẽ phức tạp và kéo dài hơn rất nhiều.

Đối với trường hợp khàn tiếng do nhiễm virus (cảm cúm, viêm thanh quản cấp), diễn biến bệnh thường kéo dài hơn, trung bình từ 5 đến 7 ngày. Trong những ngày đầu, giọng bé có thể khàn đặc hoặc mất tiếng hoàn toàn, kèm theo các triệu chứng sốt và ho đỉnh điểm. Sau khoảng 3-5 ngày, khi virus bị đẩy lùi, tình trạng viêm giảm dần, giọng nói của bé sẽ từ từ trong trẻo trở lại. Tuy nhiên, tiếng ho có thể kéo dài thêm một thời gian ngắn sau đó. Nếu tình trạng khàn tiếng kéo dài quá 2 tuần mà không có dấu hiệu thuyên giảm, dù không còn sốt hay ho, cha mẹ cũng cần đưa bé đi khám chuyên khoa tai mũi họng để loại trừ các nguyên nhân khác như trào ngược dạ dày thực quản hoặc các bất thường bẩm sinh ở dây thanh.

4. Cách xử lý nhanh và chăm sóc tại nhà giúp bé mau lấy lại giọng

Dù nguyên nhân là gì, mục tiêu chăm sóc chung vẫn là làm dịu dây thanh âm và giảm viêm. Cha mẹ có thể áp dụng ngay các biện pháp an toàn dưới đây để giúp bé dễ chịu hơn.

Biện pháp quan trọng hàng đầu là giữ ấm và cấp ẩm cho vùng họng. Cha mẹ cần khuyến khích bé uống nhiều nước ấm. Nước ấm giúp làm loãng đờm nhầy (nếu có), bôi trơn cổ họng và làm dịu cảm giác khô rát. Với trẻ trên 1 tuổi, một ly nước ấm pha mật ong và vài giọt chanh là bài thuốc dân gian tuyệt vời giúp kháng khuẩn và làm dịu dây thanh rất hiệu quả. Ngoài ra, việc súc miệng bằng nước muối sinh lý ấm nhiều lần trong ngày cũng giúp sát khuẩn vùng họng và giảm viêm nhanh chóng.

Giữ ấm vùng họng là biện pháp quan trọng ngăn ngừa, làm giảm tình trạng bé bị khàn tiếng

Tiếp theo, cần tạo môi trường không khí lý tưởng cho đường thở của bé. Không khí khô hanh (đặc biệt là trong phòng điều hòa) là kẻ thù của dây thanh âm đang bị tổn thương. Cha mẹ nên sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng ngủ để giữ độ ẩm ở mức 40-60%. Hơi ẩm sẽ giúp niêm mạc mũi họng không bị khô, giảm kích ứng và giảm ho. Đồng thời, cần tuyệt đối tránh để bé tiếp xúc với khói thuốc lá, bụi bẩn hoặc mùi hóa chất nồng, vì những tác nhân này sẽ làm tình trạng phù nề thanh quản trở nên trầm trọng hơn ngay lập tức.

Một yếu tố then chốt nhưng khó thực hiện nhất là nghỉ ngơi giọng nói. Đối với khàn tiếng do la hét, đây là phương pháp điều trị chính. Cha mẹ cần khéo léo hướng dẫn bé chơi các trò chơi yên tĩnh (xếp hình, vẽ tranh, đọc sách) thay vì chạy nhảy, hò hét. Hạn chế tối đa việc bé khóc lóc hoặc nói thì thầm (vì nói thì thầm thực tế còn gây căng thẳng cho dây thanh hơn cả nói bình thường).

Dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần đưa trẻ đi khám ngay

Mặc dù phần lớn là lành tính, nhưng có những trường hợp khàn tiếng là dấu hiệu của tình trạng tắc nghẽn đường thở nguy kịch, đặc biệt là trong bệnh cảnh viêm thanh khí phế quản cấp (Croup) hoặc viêm nắp thanh quản.

Cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu nhận thấy bé có biểu hiện khó thở. Dấu hiệu này bao gồm thở rít (nghe tiếng rít rõ khi bé hít vào), cánh mũi phập phồng, lồng ngực co lõm khi thở. Ngoài ra, nếu bé sốt cao liên tục không hạ, chảy nước dãi nhiều (do đau không nuốt được), cổ họng sưng to, hoặc da và môi trở nên tái nhợt, tím tái, thì đây là những tình huống cấp cứu khẩn cấp. Không nên chần chừ hoặc tự ý dùng thuốc tại nhà trong những trường hợp này vì diễn biến của tắc nghẽn đường thở ở trẻ em có thể xấu đi rất nhanh chỉ trong vài giờ.

Khàn tiếng ở trẻ em, dù do la hét hay do cảm cúm, viêm họng, đều là phản ứng của cơ thể báo hiệu dây thanh âm đang cần được "nghỉ ngơi" và chăm sóc. Việc phân biệt đúng nguyên nhân sẽ giúp cha mẹ tránh được sự lo lắng thái quá cũng như tránh việc lạm dụng kháng sinh không cần thiết (trong trường hợp do virus hoặc do la hét). Bằng sự quan sát tinh tế và áp dụng các biện pháp chăm sóc "dưỡng ẩm" tại nhà, cha mẹ hoàn toàn có thể giúp bé sớm tìm lại được giọng nói trong trẻo và khỏe mạnh. Tuy nhiên, hãy luôn cảnh giác với các dấu hiệu khó thở để đảm bảo an toàn tuyệt đối cho con.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Fanpage của Dr Thắng

1. Thạc sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Ths. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. THS. Vũ Công Thắng: 

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

• Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)

• Địa chỉ phòng khám: Phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Phố Hoàng Ngân, Phường Yên Hòa, Hà Nội.

• Thời gian làm việc: Sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

• Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699