Trẻ tăng cân bất thường: Báo hiệu bệnh gì?

1. Thế nào là trẻ tăng cân bất thường?

Trẻ tăng cân bất thường là khi cân nặng của trẻ tăng vượt quá mức bình thường so với chuẩn tăng trưởng, có thể cảnh báo các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trẻ được coi là tăng cân bất thường khi mức tăng vượt trên 2SD so với đường cong tăng trưởng chuẩn. Ngoài ra, trẻ cũng được đánh giá là tăng cân nhanh nếu tăng hơn 1 kg/tháng ở trẻ lớn, hoặc hơn 1,2 kg/tháng ở trẻ nhỏ (sau giai đoạn sơ sinh).

Trong trường hợp sinh lý, trẻ đơn giản có cơ địa phát triển nhanh, tạng người to khỏe, vẫn khỏe mạnh, hoạt bát và các chỉ số phát triển khác bình thường. Ngược lại, tăng cân bệnh lý thường kèm theo các dấu hiệu bất thường như phù, mệt mỏi, ngủ li bì, háo ăn quá mức hoặc các triệu chứng rối loạn chuyển hóa.

Trẻ tăng cân bất thường là khi cân nặng của trẻ tăng vượt quá mức bình thường so với chuẩn tăng trưởng

2. Tăng cân bất thường có thể là dấu hiệu của bệnh lý gì?

Tăng cân bất thường ở trẻ không chỉ đơn giản là bé “mập tốt” mà đôi khi tiềm ẩn những bệnh lý cần được phát hiện sớm. Một số nguyên nhân bệnh lý thường gặp gồm:

Rối loạn nội tiết (hiếm nhưng nghiêm trọng): Một số bệnh nội tiết có thể khiến trẻ tăng cân nhanh. Hội chứng Cushing khiến trẻ có mặt tròn, béo bụng trong khi tay chân nhỏ lại, do cơ thể sản xuất quá nhiều hormone cortisol. Trong khi đó, suy giáp làm trẻ tăng cân nhưng lại chậm chạp, da khô, dễ bị táo bón, kèm các dấu hiệu mệt mỏi, ngủ nhiều, thậm chí chậm phát triển trí tuệ. Những bệnh này tuy hiếm gặp nhưng cần phát hiện và điều trị sớm để tránh biến chứng nặng nề.
Rối loạn chuyển hóa: Trẻ có thể mắc các vấn đề chuyển hóa như tăng cholesterol, triglyceride, dẫn đến béo phì và tăng nguy cơ bệnh tim mạch sớm. Ở trẻ lớn, đái tháo đường type 2 ngày càng gia tăng, liên quan đến thừa cân, lối sống ít vận động và chế độ ăn nhiều đường, chất béo. Những trẻ này thường mệt mỏi, tiểu nhiều, khát nước.
Bệnh tim, thận (phù ẩn): Không phải lúc nào tăng cân cũng do tích mỡ. Trong bệnh tim hoặc thận, trẻ có thể tăng cân do giữ nước, dẫn đến sưng mặt, sưng chân, tiểu ít, mệt mỏi. Đây là tình trạng nguy hiểm, cần được bác sĩ kiểm tra ngay.
Rối loạn tâm thần, hành vi ăn uống: Trẻ gặp stress, trầm cảm có thể ăn nhiều để giải tỏa cảm xúc. Các rối loạn ăn uống như Binge Eating (ăn vô độ) khiến trẻ khó kiểm soát lượng thức ăn, dẫn đến tăng cân nhanh.
Sử dụng thuốc lâu dài: Một số thuốc như corticoid (trị hen, dị ứng) gây giữ nước, béo phì. Thuốc điều trị động kinh, rối loạn tâm thần cũng có thể làm trẻ tăng cân ngoài ý muốn. Khi dùng thuốc lâu dài, cần được bác sĩ theo dõi chặt chẽ.

3. Dấu hiệu kèm theo cần đưa bé đi khám ngay

Tăng cân ở trẻ không phải lúc nào cũng là dấu hiệu phát triển tốt. Cha mẹ nên cảnh giác và đưa bé đi khám ngay nếu bé có những biểu hiện bất thường dưới đây:

Tăng cân kèm phù mặt, phù chân: Có thể là dấu hiệu giữ nước do bệnh tim, thận hoặc rối loạn nội tiết.
Bé mệt mỏi, thở nhanh, ít hoạt động, ít chơi: Cho thấy cơ thể đang gặp vấn đề, cần kiểm tra chức năng tim, phổi hoặc bệnh lý chuyển hóa.
Tăng cân nhưng chiều cao không tăng tương xứng: Gợi ý rối loạn nội tiết hoặc chuyển hóa, khiến bé chỉ tăng mỡ mà không phát triển chiều cao.
Bé quá háo ăn hoặc ngược lại, lười ăn nhưng vẫn tăng cân: Có thể liên quan đến rối loạn hormon hoặc bệnh lý chuyển hóa.
Xuất hiện thay đổi bất thường về da, lông, huyết áp: Ví dụ như da sậm màu, nhiều lông bất thường, huyết áp tăng, là những tín hiệu cảnh báo bệnh nội tiết tiềm ẩn.

4. Cha mẹ nên làm gì khi trẻ tăng cân bất thường?

Tăng cân bất thường ở trẻ không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe lâu dài. Cha mẹ cần chủ động theo dõi và điều chỉnh lối sống cho con bằng những biện pháp sau:

Theo dõi cân nặng, chiều cao định kỳ: Nên cân và đo chiều cao cho bé ít nhất mỗi tháng một lần. Ghi chép lại chỉ số và so sánh với biểu đồ tăng trưởng WHO để phát hiện sớm dấu hiệu tăng cân bất thường. Việc theo dõi đều đặn giúp bác sĩ dễ dàng đánh giá tình trạng phát triển của bé.
Kiểm soát chế độ ăn uống hợp lý: Hạn chế các loại thức ăn chứa nhiều đường, chất béo như bánh kẹo, nước ngọt, đồ chiên rán. Không để bé ăn vặt liên tục giữa các bữa chính, vì dễ làm bé dư thừa năng lượng. Tăng cường rau xanh, trái cây tươi trong khẩu phần ăn để bổ sung chất xơ, vitamin và giúp bé no lâu hơn. Hãy cho bé uống đủ nước, ưu tiên nước lọc thay vì nước ngọt có gas.
Khuyến khích bé vận động hằng ngày: Khuyến khích các hoạt động thể chất phù hợp với độ tuổi như đi bộ, đạp xe, bơi lội hoặc chơi các môn thể thao nhẹ nhàng. Giảm thời gian bé ngồi yên, nhất là trước tivi, điện thoại hay máy tính bảng. Vận động không chỉ giúp kiểm soát cân nặng mà còn tốt cho sức khỏe tim mạch, hô hấp và sự phát triển xương khớp.
Đưa bé đi khám nếu có dấu hiệu bất thường: Nếu bé tăng cân nhanh kéo dài trên 2 tháng, kèm theo các triệu chứng bất thường như mệt mỏi, phù nề, háo ăn quá mức hoặc nghi ngờ mắc bệnh lý nội tiết, tim mạch, thận, cha mẹ cần cho bé đi khám sớm. Việc thăm khám kịp thời sẽ giúp tìm ra nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp, đảm bảo sức khỏe lâu dài cho trẻ.

Tăng cân bất thường ở trẻ không chỉ ảnh hưởng đến ngoại hình mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe lâu dài

Trẻ tăng cân bất thường có thể ảnh hưởng đến tim mạch, hô hấp và sự phát triển toàn diện. Cha mẹ nên đưa bé đi khám nếu thấy dấu hiệu tăng cân quá nhanh, kèm theo lừ đừ, ít vận động hay thèm ăn bất thường. Phát hiện sớm giúp bé được điều chỉnh kịp thời và phát triển khỏe mạnh.

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

Fanpage của Dr Thắng

1. Ths. BS Vũ Công Thắng :

https://www.facebook.com/dr.thang.vn?locale=vi_VN

2. Bác sĩ Thắng:

https://www.facebook.com/bsthang.vucong?locale=vi_VN

3. Bác sĩ Vũ Công Thắng:

https://www.facebook.com/profile.php?id=61555877620663&locale=vi_VN

Zalo: 033 809 8222 (không gọi điện vì bác sĩ bận khám sẽ không nghe được)
Địa chỉ phòng khám: phòng khám Đa khoa đại học Phenikaa, địa chỉ tại 167 Hoàng Ngân, Cầu Giấy, Hà Nội.
Thời gian làm việc: sáng 7h30-11h và chiều 14h-16h30 tất cả các ngày trong tuần. Do lịch làm việc của Bác sĩ Thắng không cố định nên nhà mình vui lòng liên hệ trước 1 ngày để có được lịch cụ thể.

Liên hệ đặt lịch khám: 024 2222 6699